Lees hieronder de hele bijdrage van de ChristenUnie aan het debat.

Inbreng tijdens het debat over Wetsvoorstel 33175: Samenvoeging van de gemeenten Dirksland, Goedereede, Middelharnis en Oostflakkee

Meneer de Voorzitter, Er passeren geregeld voorstellen voor gemeentelijke herindeling in dit Huis. Voor de fractie van de ChristenUnie is bij de afweging van zo’n voorstel altijd de eerste en belangrijkste vraag: wat vindt de gemeenteraad en bevolking er van? Aan een herindeling die niet wordt gedragen door de bevolking moet je niet beginnen. Ook moet hier de vraag overtuigend worden beantwoord naar de bevoegdheid en het wijze gebruik van die bevoegdheid van de hogere organen als de provincie en het Rijk om dwingend op te treden.

Dat wij dit uitgangspunt hanteren heeft alles te maken met de ook door de Grondwet erkende zelfstandigheden van gemeenten. Gemeenten zijn ‘soeverein in eigen kring’, het zijn lokale gemeenschappen met autonome bevoegdheden. Die bevoegdheden betreffen ook zeker de ‘regeling van het eigen bestuur’, zoals artikel 124 van de Grondwet zegt. Gemeenten zijn geen onderafdelingen van provincies of Rijk, waarover deze ‘hogere’ organen vrije beschikkingsmacht hebben. Gemeenten zijn lokale gemeenschappen met een eigen bevoegdheid tot zelfbestuur. Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat en geen gecentraliseerde eenheidsstaat.

Zelden zagen wij een zo flagrante strijdigheid met deze principes als in dit wetsvoorstel. De gemeente Goedereede wordt met drie andere gemeenten samengevoegd tegen de uitdrukkelijke wens van de lokale bevolking en een duidelijke meerderheid in de gemeenteraad. Weliswaar kan het Rijk gemeenten opheffen en nieuwe instellen, ook krachtens de Grondwet, maar volgens onze beste constitutionele tradities doen we dat niet als er geen draagvlak van onderop voor is. Dat draagvlak is er hier niet en dat is voor ons een zelfstandige reden om tegen te stemmen.

MdV, de belangrijkste reden lijkt nu te zijn dat de gemeenten over onvoldoende ‘bestuurskracht’ beschikken en voor ‘maatschappelijke opgaven’ staan die ze zelf niet kunnen oplossen. Dit is overduidelijk geen constatering van de gemeente Goedereede, maar deze constatering komt van elders. De term ‘bestuurskracht’ treffen we onder meer ook aan in het Beleidskader Gemeentelijke Herindeling 2011, waarover straks meer. Maar deze term is natuurlijk geen absoluut criterium. Wat bestuurskracht is hangt van vele inschattingen af en is geen reden om voorbij te zien aan de bevoegdheid en wens van een lokale gemeenschap de eigen huishouding zelf te bestieren op een wijze die ze zelf verkiest. Zeker niet als die bestuurskracht op geen enkele wijze in het geding is, laat staan ‘verzwakt’.

Een interessant commentaar bij artikel 123 van de Grondwet wil ik u niet onthouden. Het komt uit de gezaghebbende toelichting op de Grondwet die tot stand kwam onder leiding van de hoogleraar A.K. Koekkoek, bij leven een gewaardeerd CDA-politicus. ‘Zij die de druk tot de vorming van grotere gemeenten opvoeren, lijken geen boodschap te hebben aan een vaag begrip als ‘lokale gemeenschap’. De gemeente is voor hen een bestuursinstrument met behulp waarvan rijksbeleid tot uitvoering moet worden gebracht. Gemeentelijke herindeling komt zo overal in het teken te staan van het beschikken over voldoende ‘bestuurskracht’…Bestuurskundig onderzoek leert dat herindelingen overigens niet meer dan voorwaarden voor zulke bestuurlijke kwaliteitsverbeteringen kunnen zijn. De effecten kunnen zeker niet ‘mechanisch’ door reorganisatie worden bewerkstelligd’ (De Grondwet, (Deventer: Tjeenk Willink, 2000), derde druk, pag. 568).

Het woord ‘bestuurskracht’ is imperialistisch, het laat ‘hogere’ bestuurslagen de baas spelen waar ze dat niet behoren te doen. En herindeling is geenszins garantie voor het beoogde resultaat. Waarom dan niet ingezet op versterkte samenwerking? Waarom niet een herindeling met de drie gemeenten die wel instemmen en in Middelharnis een hoofdplaats kunnen krijgen. Middelharnis is nota bene een grotere plaats met meer inwoners dan Goedereede. Waarom is het belangrijk om van heel Goeree-Overflakkee met zijn grote oppervlak een gemeente te maken? Nu al kan worden voorzien wat dit gaat betekenen voor de concentratie van voorzieningen en de aanrijtijden.

MdV, de herindeling wordt nu doorgezet met een beroep op het Beleidskader 2011. Dat Beleidskader vervangt een oudere versie waarin de provincie een herindelingsvoorstel kan doen als ze meent dat dit is ‘aangewezen’. Inmiddels hebben we een nieuw Beleidskader waarin deze ruimte aanzienlijk is ingeperkt. Er zou sprake moeten zijn van ‘uitzonderlijke situaties’ van verzwakkende bestuurskracht en van nijpende urgentie. Zo dit alles hier allemaal zou spelen (wat niet het geval is), dan nog dient er draagvlak voor het besluit te zijn. Van die uitzonderlijke situatie is hier echter geen sprake. Het initiatief van de provincie is gedaan op grond van het vorige Beleidsplan, op grond van deze had het voorstel door het Rijk niet geaccepteerd moeten worden.

MdV, mijn fractie kan niet begrijpen dat deze herindeling wordt doorgezet. Wij kunnen niet inzien welke ‘uitzonderlijke situatie’ zich hier voordoet, die deze herindeling tegen de wens van Goedereede in rechtvaardigt. Geef dus ruimte aan andere varianten van samenwerking en mochten gemeenten daarin tekort schieten, laat de provincie dan de rol spelen om partijen bij elkaar te krijgen. Wij willen vragen dit besluit aan te houden en de provincie met betrokken gemeenten opnieuw met elkaar in gesprek te brengen.

Mijn fractie ziet uit naar de respons van de minister, zal tegen dit voorstel stemmen en hoopt dat ook andere fracties zich hierbij willen aansluiten.