Als hij op zaterdag in de huiskamer zit, ziet hij drie, vier postbodes door zijn straat rijden. „Blijkbaar heeft privatisering van de posterijen ons geen efficiencywinst gebracht, maar is de postbezorging én financieel én ecologisch duurder geworden”, constateert ChristenUniesenator Schuurman, die een enquête wil naar de privatiseringsgolven van de achterliggende decennia.

Dinsdag gaat het mogelijk gebeuren. Er is een reële kans dat de Eerste Kamer dan besluit tot het houden van een parlementaire enquête naar de voor- en nadelen van privatiseringen. Als dat gebeurt, vindt er iets bijzonders plaats. Nooit eerder maakte de Senaat gebruik van zijn grondwettelijk recht tot het instellen van een parlementaire enquête.

De belangrijkste trekker van dit project is ChristenUniesenator prof. dr. E. Schuurman. „Het idee kwam de achterliggende jaren wel met enige regelmaat ter sprake”, zegt de nestor van de Senaat, „maar nooit wist de Eerste Kamer een onderwerp te vinden dat door alle fracties gezien werd als een geschikt thema voor zo’n onderzoek. Er is wel eens gesproken over de maatregelen tegen de MKZ-crisis. Of over de wachtlijsten in de gezondheidszorg. Maar steeds was dan het bezwaar dat zulke onderzoeken al snel een sterk politiek karakter zouden krijgen. Dat wilden we als Senaat niet. Puur politieke enquêtes zijn iets voor de Tweede Kamer. Als wij iets gaan onderzoeken, moet dat iets te maken hebben met de uitwerking van wetten in de samenleving, met de kwaliteit van het wetgevingsproces.”

Zo’n onderwerp vonden Schuurman en zijn medestanders de achterliggende maanden in het thema ”privatisering”. De CU-parlementariër: „Dit is typisch een onderwerp voor de Eerste Kamer. Heel vaak heeft de Senaat in de achterliggende jaren de vinger gelegd bij de maatschappelijke risico’s die kleven aan het privatiseren van tal van overheidsinstellingen. Het zou zonder meer goed zijn nu eens terug te blikken, om te trachten een rode lijn te ontdekken in al die privatiseringsprocessen. Hebben ze ons wel gebracht wat we ermee beoogden? Is in discussies hierover het economische argument niet veel te dominant geweest en is er door sommige privatiseringsoperaties geen forse maatschappelijke schade ontstaan?”

Hoe breed het onderwerp van de enquête moet zijn, daarop wil Schuurman –die in mei, na ruim 27 jaar in de Senaat te hebben gezeten, de Eerste Kamer verlaat– zich nu nog niet vastleggen. „Te beperkt mag het niet zijn. Het zou overzichtelijk zijn als we ons alleen zouden richten op bijvoorbeeld de privatisering van het Loodswezen. Maar het onderzoek moet, wat mij betreft, gaan over de maatschappelijke gevolgen voor brede groepen mensen. Wat ik er in ieder geval in wil hebben, is de privatisering van het openbaar vervoer en van de vroegere PTT.”

In deze twee sectoren zijn de nadelen van de ontwikkelingen overduidelijk, vindt de senator. „Door de privatisering van het openbaar vervoer is de dienstverlening aan de burger minder geworden en zijn kleine dorpjes en dunbevolkte streken steeds slechter bereikbaar. Terwijl we het leeglopen van het platteland allemaal als een ernstig sociaal en cultureel probleem ervaren.”

Ook bij de posterijen stelt hij vast dat privatisering de bezorging alleen maar duurder heeft gemaakt, financieel én ecologisch gezien. „Ik zie op sommige dagen wel vier postbodes door mijn straat rijden. Was dat nu wat we bedoelden met efficiencybevordering? Postbodes hadden bij de oude PTT een baangarantie tot aan hun pensioen. Dat is verdwenen. Je ziet dus dat, op meerderlei manieren, bij privatisering ook de rechtszekerheid van burgers in het geding is.” 

Wat Schuurman aan het hart gaat, is dat dienstverlening die vroeger met de term ”algemeen nut” werd bestempeld, nu door de overheid uit handen wordt gegeven. „Daardoor kan de politiek niet meer proactief, maar alleen nog reactief optreden. Mijn dochter woont in Berlijn en vertelt mij dat burgers steen en been klagen over de waterleidingbedrijven die daar zijn geprivatiseerd. Ik bedoel maar: hoever gaan we als overheid bij dit soort operaties? Waar leggen we de grens? Ik zou willen dat we daar eens heldere criteria voor formuleerden. Die zouden we dan kunnen gebruiken in toekomstige discussies over marktwerking. Met name die over marktwerking in de zorg.”

Toch is de privatisering in het recente verleden al uitvoerig onderzocht, onder meer door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Sociaal-Economische Raad (SER).

„Ja, maar dat zijn toch vooral wetenschappelijke studies geweest. Het is mijns inziens wenselijk dat nu ook de politiek zich hierover uitspreekt. En als de politiek dat doet, moet ze er eerst op studeren. Daarbij kunnen genoemde rapporten natuurlijk een grote dienst bewijzen. De Eerste Kamer hoeft het ook niet allemaal zelf te doen. Wellicht kunnen we het onderzoeksbureau van de Tweede Kamer inhuren.”

Hebt u voldoende politieke steun voor de enquête?

„Sommige fracties, zoals de SP en PvdA, hebben hun steun al toegezegd. Andere, zoals het CDA, aarzelen nog. Tegenover die partij zal ik er dinsdag nog eens nadrukkelijk op wijzen dat talloze christendemocraten zich de achterliggende jaren in allerlei publicaties kritisch hebben uitgelaten over privatiseringen.

Of ik voldoende steun heb, zal dinsdag blijken. Ik hoop vurig dat de Senaat voldoende moed zal hebben hier eenparig achter te gaan staan. Er is de laatste jaren veel gediscussieerd over het nut van de Eerste Kamer, over het al dan niet toereikend zijn van zijn instrumenten, enzovoort. Ik vind dat we ons een beetje belachelijk maken als we nu zó’n kans om iets zinvols te doen, laten lopen. Misschien kunnen we dan de Eerste Kamer beter afschaffen en overgaan tot het instellen van een constitutioneel hof.”

Bron: RD.nl