Raad Leeuwarden wil af van Eringa
Commissie Gelijke Behandeling: Standpunt juridisch onjuist

LEEUWARDEN - Nynke Eringa, de buitengewoon trouwambtenaar van de gemeente Leeuwarden die weigert homostellen te trouwen, moet weg. Anders dan het college van Leeuwarden voorstaat, wijst de raad van die gemeente een herbenoeming van Eringa, met ingang van 1 januari 2005, af. Een ingediende motie van die strekking werd gisteravond tijdens een raadsvergadering door een nipte meerderheid van 19 van de 37 raadsleden gesteund. In de motie werd het college opgedragen expliciet aan de orde te stellen „of een trouwambtenaar alle huwelijken of partnerschappen waartoe de wet de mogelijkheid biedt, wil sluiten en registreren” alvorens ze per 1 januari 2005 opnieuw te benoemen. De motie werd ingediend en gesteund door de collegepartijen PvdA en Progressieve Actie Leeuwarden/Groen Links (PAL/GL) en door de oppositiepartijen SP en D66. Raadslid S. Posthumus van de Fryske Nasjonale Partij (FNP) hielp de motie aan een beslissende meerderheid. Zijn steun voor de motie was opvallend. In 2001 schaarde de FNP zich nog achter een motie van de ChristenUnie, waarin de raad van Leeuwarden ertoe werd opgeroepen de gewetensbezwaren van Eringa te respecteren. Maandagavond diende de ChristenUnie, samen met de Lokale Leeuwarder Partij (LLP), net als in 2001 een motie in. Daarin deden de partijen een appèl op het college om „bij de benoeming van trouwambtenaren de uitspraak van de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) van 15 maart 2002 te respecteren en derhalve ruimte te laten aan sollicitanten die door het CGB erkende gewetensbezwaren hebben.” Deze motie werd behalve door de ChristenUnie en de LLP slechts gesteund door het CDA, met uitzondering van CDA-raadslid T. Koster. Door de uitspraak van de CGB opnieuw voor het voetlicht te halen, poogde raadslid A. Stoker van de ChristenUnie zijn mederaadsleden ervan te doordringen dat nieuwe juridische procedures onvermijdelijk zijn als het college van Leeuwarden het standpunt van de raad overneemt. Of het college dat zal doen, is nog onduidelijk. Verantwoordelijk wethouder G. Krol (CDA) liet maandagavond desgevraagd weten het gemeenteraadsbesluit „niet verrassend” te vinden en met het college te zullen overleggen. Aan de redenering van Stoker had de raad van Leeuwarden maandagavond geen boodschap. „Juridisch niet bindend”, oordeelde raadslid J. A. Nicolai (PAL/GL) over het standpunt van de CGB. De CGB bepaalde naar aanleiding van het eerdere ontslag van Eringa in 2001 dat het niet objectief gerechtvaardigd is om trouwambtenaren te laten verklaren dat ze alle huwelijken willen voltrekken. „Een indirect onderscheid op grond van godsdienst”, aldus de commissie op 15 maart 2002. Ook de rechtbank van Leeuwarden besloot in juni 2003 dat het eerdere ontslag van Eringa moest worden teruggedraaid. Maar naar het oordeel van de raadsleden kwam de rechtbank destijds vooral tot dat standpunt vanwege de door de gemeente gemaakte procedurefouten. „Van een principe-uitspraak is geen sprake”, aldus fractievoorzitter A. Dikken van de PvdA.

Kamervragen André Rouvoet, leider van de ChristenUnie-fractie in de Tweede Kamer, is „verrast” dat de gemeenteraad zijn verzet tegen Eringa doorzet. Hij betreurt het zeer dat de raad de zaak weer op de spits drijft. „Er wordt buitengewoon intolerant gehandeld, terwijl de noodzaak ontbreekt”, stelt Rouvoet. In Leeuwarden is een ruime keus aan trouwambtenaren, dus het is „waanzin” om iedere trouwambtenaar ertoe te verplichten alle huwelijken te sluiten, aldus de ChristenUnie-fractievoorzitter. Hij herinnert zich nog goed dat de toenmalige staatssecretarissen Cohen en Kalsbeek in de Kamer altijd hebben volgehouden dat gemeenten moeten zoeken naar een „praktische oplossing.” Hij wijst ook nog op het regeerakkoord van het kabinet-Balkenende II, waarin mede onder druk van de ChristenUnie en de SGP is opgenomen dat gewetensbezwaarde trouwambtenaren bij homohuwelijken worden vervangen door een collega.

Rouvoet en SGP-kamerlid Van der Staaij hebben dinsdagmorgen kamervragen gesteld over de Leeuwardense zaak. De parlementariërs willen van de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken weten wat zij ervan vinden dat gewetensbezwaren tegen de sluiting van homohuwelijken nog steeds als obstakel worden beschouwd, ondanks de toezeggingen van de staatssecretarissen. Van der Staaij en Rouvoet vinden dat het kabinet het gemeentebestuur van Leeuwarden hierover opnieuw moet aanspreken. De ChristenUnie en de SGP willen verder van de bewindslieden weten wat zij gaan doen om te waarborgen dat in alle gemeenten recht wordt gedaan aan de afspraak uit het hoofdlijnenakkoord, dat spreekt over een „zorgvuldige omgang met gewetensbezwaarde ambtenaren.” Mr. B. Bos, woordvoerster van de Commissie Gelijke Behandeling, bevestigt dat het standpunt van de raad haaks staat op de commissie-uitspraak van 2002. „Essentieel in die uitspraak was onder andere dat gewetensbezwaren een wettelijke beschermingsgrond vormen. Ook het feit dat het sluiten van homohuwelijken niet in het gedrang raakte door Eringa’s weigering speelde destijds een rol. Om die reden kun je het standpunt van de raad van Leeuwarden inderdaad juridisch onjuist noemen. Zolang er voldoende ambtenaren zijn die een homohuwelijk willen voltrekken, mogen gemeenten trouwambtenaren niet uitsluitend op grond van hun gewetensbezwaren uitsluiten van een benoeming.” Bos wil zich niet uitlaten over de vraag of de commissie het standpunt van de raad beschouwt als onverstandig. „De commissie oordeelt alleen over concrete gevallen. Wij wachten een eventuele klacht af.” Trouwambtenaar Eringa heeft laten weten zich met haar advocaat S. Voogt te beraden over mogelijke nieuwe gerechtelijke stappen. Voorzitter P. Schalk van de reformatorische vakorganisatie RMU zei dinsdagmorgen in reactie vooral beducht te zijn voor een precedentwerking als de raad van Leeuwarden zijn zin krijgt. „Wij gingen ervan uit dat de Commissie Gelijke Behandeling voldoende helder is geweest over de rechtspositie van gewetensbezwaarde trouwambtenaren. Maar kennelijk zien bepaalde partijen toch aanleiding dit thema iedere keer weer op de agenda te plaatsen.”