Waarom is het kabinet gevallen?

Omdat ministers van PvdA en CDA niet meer het vertrouwen in elkaar hadden dat nodig is om samen te regeren. En ,,waar vertrouwen ontbreekt, is een poging het over de inhoud eens te worden bij voorbaat tot mislukken gedoemd.''

Wat was de aanleiding voor de val van het kabinet?

De PvdA-ministers wilden reeds deze week als kabinetsbesluit naar buiten brengen dat de laatste Nederlandse militair eind dit jaar uit Uruzgan vertrokken is. Dit jaar loopt de huidige  missie in Afghanistan hoe dan ook ten einde. Over een vervolg is nog niets besloten, maar de PvdA eiste deze week al de garantie dat een vervolg in dezelfde Afghaanse provincie, Uruzgan, geen optie meer is.

Wat is de rol van vice-premier Bos hierin?

Afgelopen woensdag eiste hij dat de ministerraad reeds deze week een besluit zou nemen. Door het standpunt van de PvdA-ministers zo openlijk te etaleren (ook in het debat van donderdagavond) doorbrak hij de regel dat een kabinet met één mond spreekt. De Tweede Kamerfractie van de PvdA had alle vrijheid om haar mening te verkondigen, maar ministers horen namens het kabinet te spreken.

Waarom blijven de ChristenUnie-bewindslieden zitten?

Omdat het helemaal niet nodig was deze week al een besluit te nemen. Weliswaar was het deze vrijdag de laatste reguliere ministerraad vóór het krokusreces en dus vóór 1 maart, maar als het nodig is kunnen er ook tijdens het reces vergaderingen van de ministerraad bijeengeroepen worden.

De ChristenUnie wilde toch ook geen verlenging in Uruzgan?

Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft in september vorig jaar al een motie aangenomen van ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind en zijn PvdA-collega Martijn van Dam. Daarin staat dat de regering bij een besluit over nieuwe inzet van Nederlandse militairen in Afghanistan ‘nadrukkelijk rekening moet houden’ met eerder gedane beloften en toezeggingen: eind 2010 is de laatste militair weg uit Uruzgan. Maar in het dictum (de opdracht) van de motie werd de eigen, primaire verantwoordelijkheid van het kabinet benadrukt. Het kabinet kreeg destijds tot 1 maart 2010 de tijd om met een voorstel voor een vervolg te komen. Die deadline is nog niet verstreken.

Als de ChristenUnie net als de PvdA een definitief vertrek uit Uruzgan wil, waarom gaan dan juist deze twee partijen uiteen en blijven we achter in een coalitie met het CDA?

Omdat de ChristenUnie in de motie Voordewind en alle debatten die daarna nog gevoerd zijn, heeft vastgehouden aan het oude adagium: de regering regeert, de Kamer controleert. Zo lang het kabinet nog studeert op verschillende opties voor een vervolg op de Taskforce Uruzgan, past het de Tweede Kamer niet om een besluit daarover – positief of negatief – te dicteren. De ChristenUnie heeft in de motie Voordewind een duidelijk signaal afgegeven, maar liet de verantwoordelijkheid liggen waar ze hoort: bij het kabinet. In de recente debatten over de besluitvorming, zeven jaar geleden, over de Nederlandse betrokkenheid bij de inval in Irak, is eens te meer benadrukt hoe belangrijk het is dat Kamer en kabinet zich aan hun rolverdeling houden.

De ChristenUnie heeft de afgelopen drie jaar in de coalitie vaak een brugfunctie vervuld tussen CDA en PvdA. Waarom kon dat nu niet?

Ook tijdens de finale ministerraad hebben de ChristenUnie-ministers tot het laatst geprobeerd de PvdA-collega’s binnenboord te houden. Er lag aan het einde een besluittekst ter tafel naar aanleiding van een voorstel van minister Van Middelkoop. Die tekst kwam erop neer dat het kabinet in lijn met eerdere besluiten van de ministerraad (toen de ministers, ook van de PvdA, nog alle opties openlieten, dus ook in Uruzgan), nu aan de verantwoordelijke ministers zou vragen om vóór 1 maart te komen met een voorstel dat op steun van het kabinet zou kunnen rekenen. Omdat inmiddels wel duidelijk was dat de PvdA-bewindslieden nooit een vervolgmissie in Uruzgan zouden steunen, werd hiermee in feite besloten dat er een vervolg buiten Uruzgan moest komen. De minister van Defensie, Van Middelkoop, zag dat als een begaanbare weg en wilde zich daarvoor tot het uiterste inspannen.

Waarom heeft het kabinet eigenlijk zo lang gestudeerd op opties bínnen Uruzgan, terwijl een meerderheid van de Kamer iets anders wenste?

Omdat het kabinet niet alleen met de politieke wensen in Nederland te rekenen heeft, maar ook met internationale en militaire belangen; met wat verantwoord en veilig is bijvoorbeeld. Een kleine trainingsmissie in Uruzgan, met veel minder mensen dan nu, zou aan die criteria kunnen voldoen.

Hebben de Tweede Kamerfractie en de ministers van de ChristenUnie al die maanden tegenover elkaar gestaan?

Allerminst, maar Kamerleden en bewindslieden hebben wel een verschillende verantwoordelijkheid. Zeker de minister van Defensie zit niet in het kabinet om allereerst partijbelangen te verdedigen, maar om te zoeken wat goed is voor heel Nederland, voor de Afghanen en niet in de laatste plaats ook voor de krijgsmacht. De regering regeert, de Kamer controleert, dus als het kabinet met een overtuigend voorstel was gekomen voor een kleine trainingsmissie in de Uruzgan, dan had de Tweede Kamerfractie daar niet op een vooringenomen en dogmatische, maar op een kritisch controlerende wijze naar gekeken. Tegelijk hebben de ministers ook rekening te houden met de politieke realiteit: is er draagvlak in de ministerraad en vervolgens ook in de Kamer. Binnen het kabinet was zeker na het debat van donderdagavond zonneklaar dat een voorstel voor nieuwe militaire inzet in Uruzgan kansloos was.

Waarom heeft de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie zich reeds in september vorig jaar tegen verlenging in Uruzgan gekeerd?

Omdat de fractie vond dat het kabinet moest handelen in lijn met de verwachtingen die waren gewekt bij de krijgsmacht, de bevolking en de Tweede Kamer. Ook moest er rekening gehouden worden met de spankracht van de krijgsmacht die na een periode van twee jaar en daarna nog eens een verlenging van twee jaar een enorme krachtsinspanning heeft geleverd. De fractie overwoog daarbij dat (militaire) betrokkenheid van Nederland bij Afghanistan ook op andere wijze dan via een verlenging zou kunnen worden vormgegeven.

Wat heeft fractievoorzitter Arie Slob daarover deze week gezegd in de Kamer?

,,Mijn fractie verzoekt de regering over de militaire missie in Afghanistan om zich te houden aan de eerder gemaakte afspraken met en de uitspraken van de Kamer. ….(zoals) de breed ondersteunde motie-Voordewind/Van Dam. Daarin staat dat het kabinet conform de artikel 100-procedure een eigen verantwoordelijkheid draagt voor het nemen van besluiten die tot doel hebben, over te gaan tot het uitzenden van militairen. Dat past in de verhouding tussen de regering en de Kamer. In die motie wordt de regering verzocht om bij het nemen van een besluit nadrukkelijk rekening te houden met de wens van onder andere mijn fractie. Die wens houdt in dat vóór 1 december 2010 alle Nederlandse militairen uit Uruzgan moeten worden teruggetrokken en dat Nederland geen nieuwe missie in Uruzgan op zich neemt.’’

Wat gebeurt er nu de PvdA-ministers hun ontslag hebben aangeboden aan Hare Majesteit?

Dat hangt mede af van de adviezen die de Koningin aanstaande maandag van diverse adviseurs krijgt. Zij moet allereerst beslissen of ze het ontslagverzoek van de PvdA-bewindslieden aanvaardt. Doet zij dit, dan moeten de vrijgevallen posten worden opgevuld. Dat kan onder meer door zittende bewindslieden van CDA en ChristenUnie meer dan één portefeuille te laten beheren. Veel kan er niet geregeerd worden de komende maanden: het interimkabinet dat overblijft na het vertrek van de PvdA-collega’s moet vooral zorgen dat er binnen drie maanden verkiezingen worden gehouden. Daarnaast kan het geen ingrijpende, controversiële voorstellen doen in de Tweede Kamer.

Betekent het feit dat de ChristenUnie nu samen met het CDA in één kabinet blijft zitten, dat er alsnog besloten wordt tot een vervolgmissie in Uruzgan?

Nee. Daar is geen draagvlak voor in de Tweede Kamer, en het interimkabinet zal geen controversiële besluiten nemen.