Wat heeft u in uw nieuwe rol het meest verrast het afgelopen jaar?

,,De snelheid waarmee het geaccepteerd is dat de ChristenUnie in de regering zit. Lokaal doen we al decennialang mee, maar dat dit ook op rijksniveau zou gebeuren was tot voor kort nog ondenkbaar. Dat merkte je vorig jaar toen het erop ging lijken dat de CU in de regering zou komen, het leidde tot een hausse aan kritische beschouwingen. Maar al snel werd het gewoon.''

 Is deze snelle acceptatie mede te danken aan de CU zelf?

,,Wij wisten van onszelf dat we regeringsverantwoordelijkheid konden dragen. Sterker nog, dat zit in onze genen. Maar we hadden dit zelf ook niet verwacht. De manier waarop we ons tijdens de laatste campagne hebben opgesteld heeft zeker geholpen. Dat was een strategische houding waarbij we hadden nagedacht over hoe we als CU onze idealen door deelname aan een regering zouden kunnen verwezenlijken.''

Vindt u de kritiek van partijen als GroenLinks en SP, die weigerden om verantwoordelijkheid te nemen, op de CU dan niet laf?

,,Vanuit mijn politieke filosofie heb ik mij erover verbaasd dat de SP zo makkelijk weggelopen is voor zijn verantwoordelijkheid. Er ligt een morele verplichting om niet te makkelijk voor de oppositie te kiezen. Als je groeit van 9 naar 26 zetels moet je een heel goed verhaal hebben om niet aan de regering deel te nemen.''

Toch een beetje flauw dus?

,,De SP moet zich afvragen onder welke omstandigheden ze wél politieke verantwoordelijkheid zou willen dragen. Alleen als het hele SP-programma uitgevoerd wordt? Zo zit de CU niet in elkaar. Wij hebben ons altijd gemanifesteerd binnen de democratische spelregels en dat betekent dat je stapsgewijs moet proberen je doelen te realiseren. Regeringsverantwoordelijkheid biedt daarvoor natuurlijk veel mogelijkheden. GroenLinks heeft volgens mij een ernstige misrekening gemaakt. Ze wilden destijds niet aanschuiven omdat ze waarschijnlijk dachten dat besprekingen met ons op niets zouden uitlopen. Niet dus.''

Heroriëntatie

U bent nu een jaar minister, wat is uw grootste les geweest?

,,Ik heb heel veel geleerd. Ik heb nu een andere rol dan de rol die ik had als leider van een oppositiefractie in de Tweede Kamer. Als vice-premier ben ik nu mee verantwoordelijk voor het hele kabinetsbeleid. Om die verantwoordelijkheid te dragen moet ik alle zeilen bijzetten.''

Wat bedoelt u daarmee?

,,Wij maken dit als CU nu voor het eerst mee. Ik kon niemand vragen: ‘Joh, hoe doe je dit?'''

Voelt u extra druk op uw schouders om de partij, de fractie en de achterban in dit proces mee te nemen?

,,Dualisme is binnen de kaders van het coalitieakkoord ons uitgangspunt, de fractie heeft dus zijn eigen verantwoordelijkheid en ik draag verantwoordelijkheid voor het regeerakkoord.''

Maar u bent partijleider van een partij waarin nu nagedacht wordt over haar nieuwe rol, voelt u zich daarvoor verantwoordelijk?

,,Ja. Met name omdat wij de tijd niet hebben gehad om daar naar toe te groeien. Het is allemaal razendsnel gegaan een jaar geleden.''

In de discussie over deze nieuwe realiteit voor de CU zegt Stefan Paas in het januarinummer van CV•Koers dat politiek niet om de moraal gaat. Kinneging reageerde daar in het februarinummer heftig op en stelde dat politiek juist wel om de moraal gaat. Wat is uw mening?

,,Politiek gaat óók over de moraal. De overheid is er om recht te betrachten, zoals Stefan stelt. Dat staat niet los van de moraal. Het mooie van onze democratie is dat mensen die verschillende opvattingen hebben over het goede leven samenkomen in de arena die wij de Tweede Kamer noemen, en met verschillende partijen, met verschillende opvattingen, een regering vormen met een eigen program. Dat is ook de kracht van deze coalitie.''

Bent u het oneens met Stefan Paas?

,,Als hij zegt dat christenpolitici via de weg van de politiek de moraal van mensen niet rechtstreeks kunnen beïnvloeden heeft hij natuurlijk gelijk. Daar is de politiek niet voor ingericht. Maar tegen het beeld dat het in de politiek op geen enkele manier om de moraal zou gaan wil ik waken. Het tegendeel blijkt juist uit elke discussie die wij in de politiek voeren.''

Roel Kuiper stelt in het januarinummer van CV•Koers dat bijvoorbeeld de Tien Geboden inspirerend zijn voor het politieke handelen. Kinneging is het daar mee eens, maar stelt dat Bijbelse argumenten in de politiek geen nut hebben, men luistert daar toch niet naar. Je moet je standpunten met redelijke argumenten verdedigen. Mee eens?

,,De CU heeft hier altijd een heel duidelijke lijn in gehad. Wij baseren onze politieke opvattingen op het Bijbelse spreken. Maar christelijke politiek is niet het citeren uit de Bijbel. Wij zijn een politieke partij en worden geacht op politiek niveau te argumenteren. In laatste instantie funderen wij ons echter op Gods Woord. Hiervandaan trekken we lijnen, via ons beginselprogramma en verkiezingsprogramma naar ons stemgedrag in de Tweede Kamer. Bijbelse argumenten hebben in de Kamer weliswaar niet zonder meer argumentatieve kracht, maar dat je met de Bijbel in de politiek niets zou kunnen, is onzinnig. Als het Bijbelse spreken deel uit maakt van je diepste overtuiging, dan zou je in dat geval dus niet kunnen spreken in de Tweede Kamer op basis van je diepste overtuiging. Mijn opvatting over het goede leven ligt hierin juist verankerd. Maar als ik bijvoorbeeld als Kamerlid mijn bijdrage in het euthanasiedebat had beperkt tot de mededeling dat de Bijbel zegt ‘Gij zult niet doodslaan' en dat ik daarom tegen dit wetsvoorstel stem, dan had ik mijn plicht als christenpoliticus ernstig verzaakt. Ik heb dan niet uitgelegd waarom mijn uitgangspunt leidt tot die tegenstem. Hoewel ik het soms nodig vond om wél rechtstreeks de Bijbel aan te halen. Dat heb ik bijvoorbeeld gedaan bij het debat over de embryowet, toen ik Psalm 139 aanhaalde. Niet zozeer om te overtuigen, maar om in mijn hart te laten kijken. En dat werd gewaardeerd.''

Stagnerend kabinet

Het kabinet is een jaar onderweg en er is veel kritiek. Zelfs CU-fractieleider Arie Slob waarschuwt het kabinet in de Volkskrant voor een ‘niksig' imago. Wat vindt u van een dergelijke typering uit uw eigen partij?

,,Het gaat om de context. Hij heeft namelijk gezegd dat er in dit eerste jaar veel goeds is gedaan door het kabinet, maar dat door de discussie over het ontslagrecht het zicht op die resultaten dreigde te worden weggenomen. Slob roept ons op om onze resultaten beter te etaleren. Daar heeft hij natuurlijk gelijk in. De discussie rondom het ontslagrecht is geen schoolvoorbeeld hoe het moet.''

Laat die discussie zien dat het om een zakelijk kabinet gaat met koude onderlinge relaties?

,,Nee.''

Maar Slob geeft in dat interview nota bene aan dat een loopgravenoorlog dreigde ...

,,We hebben deze kwestie als kabinet niet goed gemanaged. Daar doe ik niet geheimzinnig over. Maar ik ken geen ander onderwerp waar je hetzelfde over zou kunnen zeggen. Bovendien, dergelijke discussies komen in elk kabinet voor. Zeker als het over onderwerpen gaat waar geen afspraken over zijn gemaakt. Daar schrik ik dus niet van.''

U typeert het als warm kabinet?

,,Ja, ik vind de verhoudingen goed. Zelfs als de discussie hoog oploopt, is er toch een gerichtheid op elkaar. En niet alleen vanwege het ontbreken van een alternatief omdat de oppositie zo hopeloos verdeeld is.''

Dat is juist het argument van de oppositie: Het kabinet is gedoemd tot elkaar.

,,Mark Rutte is daar bijvoorbeeld heel negatief over, maar ik weet een ding zeker: als het kabinet morgen valt dan breekt er grote paniek uit bij de VVD. Er zijn twee eenlingen uit deze partij gestapt die in de peilingen beiden groter zijn dan de VVD zelf! De ellende aan die kant van het politieke spectrum is niet te overzien. Wij hebben als regeringspartijen niet voor elkaar gekozen omdat we van elkaar houden of hetzelfde over dingen denken, maar omdat wij onszelf in staat achten om een inhoudelijk antwoord te formuleren voor de vraagstukken waar wij als Nederland voor staan. Wij hebben destijds in vrijheid onszelf afgevraagd of wij gemeenschappelijke antwoorden hebben op de meest cruciale vragen. Dat hadden we, dus konden we het proces gezamenlijk inzetten.''

Beeldvorming

Welke drie dingen wilt u sowieso realiseren met dit kabinet?

,,Het gehele coalitieakkoord, omdat we daar als ChristenUnie een duidelijk stempel op hebben weten te drukken. En dat betekent dus ook de dingen waar wij niet voor waren. Ik ben niet ontevreden over het resultaat tot nog toe, maar ik zie het nut niet in van lijstjes en tussenbalansen.''

Is dat niet juist uw probleem? De oppositie en de media klagen over de magere resultaten van dit kabinet. U moet uzelf beter verkopen.

,,Als je stelt dat dit kabinet er tot nu toe niet in geslaagd is om goed te verkopen dat we met onze missie bezig zijn, dan ga ik daar een eind in mee. We zullen dat beter moeten doen. Als de oppositie zegt dat er niets is gebeurd, is dit makkelijk scoren en maakt het deze bewering nog niet waar. De oppositie is momenteel vooral bezig met zichzelf en met het maken van filmpjes, terwijl wij de problemen aan het oplossen zijn. Verbazingwekkend! Met name D66 roept voortdurend dat het allemaal anders is geworden sinds het toetreden van dit kabinet. Dit onderstreept juist dat de CU relevant is en dat zij de kleur van dit kabinet mede bepaalt. De tijd van ‘vrijheid, blijheid' is voorbij en we zien in dat het nodig is om grenzen te stellen. Alexander Pechtold beschouwt dit als verliespunten.''

,,Als je stelt dat dit kabinet er tot nu toe niet in geslaagd is om goed te verkopen dat we met onze missie bezig zijn, dan ga ik daar een eind in mee''

Is de D66 is een soort Don Quichotte die vecht tegen molens die niet bestaan?

,,Ja. Ik denk dat de samenleving een paar stappen verder is dan D66 waar het gaat om het besef dat het hoogste doel van de politiek alleen maar kan zijn om de individuele vrijheid te maximaliseren. We hebben inmiddels ontdekt dat dit gevolgen heeft voor de vrijheden van anderen. Paars is voorbij. Deze coalitie vaart een andere koers.''

Staat D66 diametraal tegenover de CU?

,,Politiek cultureel... ja. Waarbij opgemerkt moet worden dat D66 de conservatieven zijn die de geest van deze tijd niet aanvoelen en terug willen naar de jaren '60.''

Bemoeizucht

U bent minister van Jeugd en Gezin en er is ook veel kritiek op uw portefeuille. U zou veel te ver willen ingrijpen in het domein van het gezin. Hoe ver gaat u hierin als minister en christenpoliticus?

,,De vraagstelling vind ik niet de meest relevante. De cruciale vraag voor de minister van Jeugd en Gezin is hoe wij voorkomen dat, waar ouders het zelf niet aankunnen of jongeren in de problemen komen, zij niet hun hele leven hierdoor getekend worden. Het is niet mijn ambitie om achter de voordeur te kijken. Het is wel mijn ambitie om er te zijn als kinderen thuis niet veilig zijn.''

Wat is belangrijker: het feit dat kinderen ontsporen of het domein van het gezin?

,,Dat is een oneigenlijke tegenstelling. Opvoeden is een taak van de ouders, daar is geen twijfel over. Het is de plicht van de overheid om ervoor te zorgen dat in het belang van het kind goede hulp en professionele zorg beschikbaar is. Het verbaast mij dat Kinneging en anderen met hem een isgelijkteken zetten tussen professionele hulpverlening en de overheid. De overheid zou achter de voordeur kijken. Die kritiek raakt echter niet aan wat wij aan het doen zijn. Ouders die er even niet uitkomen kloppen bij de centra voor Jeugd en Gezin aan, niet bij de minister van Jeugd en Gezin en zijn ambtenaren. Er is maar één grond waarop wij sinds de jaren '20 ingrijpen: als wij vaststellen dat de ontwikkeling van een kind echt in gevaar komt, kan de Kinderbescherming via de rechter ingrijpen. Ook in zo'n geval niet via de minister dus. Tegelijkertijd constateer ik dat de critici doorschieten en bijna gelaten reageren op het feit dat in dit land elk jaar meer dan 100.000 kinderen mishandeld worden. Hier lig ik wakker van! Ik weiger daarin te berusten. Ik kan het kwaad niet uitbannen, maar ik heb de plicht om al het mogelijke te doen in het belang van die kinderen, en die gezinnen toe te rusten om zelf verantwoordelijkheid te dragen voor een goede opvoeding.''

Blijkbaar begrijpt men u niet goed. Voelt u niet de drang om uw beleid beter te verkopen?

,,Zeker! Maar soms wordt er kennelijk belang aan gehecht om een verkeerd beeld in stand te houden, waarmee het werk van duizenden professionals wordt gediskwalificeerd en wordt berust in meer dan 100.000 kinderen die mishandeld worden. Dat zij dan zo. Ik zie het versterken van de eigen kracht van de samenleving als doel van mijn werk. Ik wil als minister de kracht van ouders, van gezinnen versterken. Bijvoorbeeld door de inzet van het instrument van de Eigen Kracht Conferentie, waarbij eerst wordt gekeken naar wat de sociale omgeving van een kind, een gezin, zélf kan bijdragen om een bepaalde problematiek op te lossen in plaats van direct door te verwijzen naar de jeugdzorg. Mijn ministerie is juist een ‘eigen kracht' ministerie: ik wil zorgen dat mensen verantwoordelijkheid kunnen blijven dragen.''

Bron: CV Koers /  Hans Valkenburg