Voorzitter,

Er zijn maar weinig stappen nodig in de milieu-ethiek om in te zien dat het terugdringen van het broeikaseffect tot onze categorische plicht behoort. Door menselijk toedoen stijgt de temperatuur op aarde, warmt het zeewater op, raken klimatologische systemen en bijzondere evenwichten verstoord, neemt biodiversiteit af, staan leefomstandigheden onder druk en zullen ecologische en daarmee ook humanitaire rampen zich vaker gaan voordoen. Het tempo van deze klimaatveranderingen neemt toe en dat is verontrustend.

Het terugdringen van broeikasgassen in de atmosfeer is nu onze categorische opgave. Voor ingrijpen op mondiale schaal is het al verscheidene keren ‘5-voor-12’ geweest. Er is teveel uitstoot van met name CO2 en methaan in de atmosfeer en het is van groot belang, zoals nu wordt voorgesteld, dat we daarin snel onze piek bereiken, en daarna de daling inzetten. Ik sprak net over milieu-ethische overwegingen. Daar zou ons verhaal inderdaad moeten beginnen, zowel bij onze verantwoordelijkheid als onze gezindheid. De aarde is aan de mens toevertrouwd, niet om te exploiteren voor eigen doeleinden, maar om deze te beheren en te bewaren voor volgende generaties. De aarde is een uniek bezit, kwetsbaar ook, zo blijkt. Ik ben grootgebracht met het idee dat de mens een ‘cultuuropdracht’ heeft met betrekking tot de aarde die niet door mensenhand is voortgebracht, maar wel door mensenhand vernietigd kan worden.  

Mijn fractie is ingenomen met het Klimaatverdrag van Parijs, een mijlpaal voor de wereldgemeenschap. Het is een lang en taai proces geweest om bij dit bindende afsprakenkader te komen. Vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw is in een aantal stappen niet alleen het besef van verantwoordelijkheid gegroeid, maar ook de bereidheid om concrete maatregelen te nemen. Via het Raamverdrag (1992), het Kyotoprotocol (1997) en een serie van conferenties hebben 196 landen in 2015 in Parijs ingestemd met dit Klimaatakkoord, dat verplichtingen oplegt in het kader van de 2-gradendoelstelling. Het zal nog een hele opgave zijn daarbinnen te blijven. Raken we daarboven aan het eind van de eeuw dan ontstaan onomkeerbare processen in de biosfeer, zo is de vrees. Het is bijzonder triest dat de VS zich aan het Klimaatakkoord menen te moeten onttrekken, zeker gelet op de motivatie. Intussen blijven China en Rusland en ook steden en staten in de VS zich binden aan de doelstellingen van het akkoord. Graag hoor ik een taxatie van de staatssecretaris van deze ontwikkeling. Wat betekent het uitstappen van de VS voor de gestelde doelen? Welke maatregelen kunnen in de toekomst worden genomen om de VS te bewegen mee te doen?

Voorzitter, met het aanvaarden van dit Klimaatakkoord verplichten we ons tot een hervorming van onze economie en samenleving die omvattend is. Om een broeikasgasneutrale situatie te bereiken, moeten we de CO2-uitstoot fors beperken en het gebruik van fossiele brandstoffen afbouwen. Mijn partij is er voorstander van zo snel mogelijk de noodzakelijke stappen te zetten in de industrie, de bouw en met betrekking tot transport en verkeer. Laten we vol inzetten op hernieuwbare energie en daarvan een economisch en maatschappelijk succes maken. Een voorsprong op dat gebied zal ons geen windeieren leggen – om deze vreemde beeldspraak in dit verband te gebruiken. 

Gelukkig is de energietransitie al in gang gezet en raakt menigeen zich bewust van de noodzaak waar het maar kan over te schakelen op alternatieve energiebronnen. Maar in Europa zijn we als Nederland geen koploper en is de CO2-uitstoot in met name de sector industrie het afgelopen decennium zelfs gestegen, vooral door het gebruik dat wij maken van (nieuwe) kolencentrales. De meeste partijen zijn het erover eens kolencentrales af te bouwen. Op welke wijze en in welk tempo kan dat volgens de staatssecretaris? In Groot-Brittannië is voor de elektriciteitssector een minimumprijs voor CO2 ingevoerd. Dat maakt kolen duurder t.o.v. minder vervuilende energiebronnen, zoals gas. Hoe denkt de staatssecretaris over dergelijke meer ambitieuze beprijzing van CO2 (in combinatie met het ETS)? Het Verdrag van Parijs spreekt over het in lijn brengen van geldstromen met een traject naar broeikasgasarme ontwikkelingen. Hier hebben we er een die voor het oprapen ligt.

Er wordt nu met betrekking tot de reductie van CO2-uitstoot gesproken over percentages die in 2030 en 2050 gehaald moeten worden. Uitgaande van 80 tot 95 procent reductie in 2050 zouden we in 2030 43 tot 49 procent moeten bereiken volgens het Planbureau voor de Leefomgeving. Duidelijk zal zijn dat de aanpak die nodig is zich uitstrekt over de volle breedte van onze economische en maatschappelijke activiteiten en ook onze levensstijl zal raken. Versobering en matiging in onze consumptie van energie zal nodig zijn. De kosten zullen daarbij zoveel mogelijk gemeenschappelijk moeten worden gedragen en niet een extra belasting worden voor mensen met lage lonen.

Hoewel wij ons sterk richten op de reductie van CO2 draagt ook de uitstoot van methaan bij aan de opwarming van de aarde. Dat raakt onze landbouw. Volgens welk patroon zal de reductie van methaan moeten plaatsvinden volgens het kabinet?

Voorzitter, het Klimaatverdrag van Parijs zal ons dwingen tot scherpe keuzes, het opent onze ogen voor de mondiale verwevenheid van vraagstukken, ook met betrekking tot het verdwijnen van bronnen van bestaan in sommige delen van de wereld, de samenhang tussen droogte, honger en armoede. We zijn het Energie- en Klimaattijdperk ingetreden, zoals de Amerikaanse journalist Thomas Friedman het noemt. We kunnen ons aan de problemen die we zelf hebben opgeroepen niet onttrekken. We zullen zuinig moeten zijn op onze planeet die er vanuit de ruimte nog altijd uitziet als een groene bol. Voor verdere concrete maatregelen zal het wachten zijn op een nieuw kabinet die moet gaan bouwen op dit akkoord. Wij wensen het daarbij alvast veel wijsheid en vooral moed om keuzes te maken.