Datum:                        28 november 2012

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):
Voorzitter. Het is mij een genoegen eerst mijn nieuwe collega's Rog, Duisenberg en Mohandis van harte te feliciteren met hun maidenspeech. Mijn eerste maidenspeech ging ook over het hoger onderwijs en het is nog steeds een belangrijk en dankbaar onderwerp om vele debatten over te voeren. De minister is een beetje nieuw hier en ik zie uit naar de vele debatten die wij met elkaar zullen voeren met als doel de kwaliteit van het hoger onderwijs te verbeteren.

Bij de voorbereiding van het wetsvoorstel dwaalden mijn gedachten even af naar afgelopen zomer. Wij voerden toen een verhit debat in de Kamer over het al dan niet afschaffen van de langstudeerdersmaatregel, naar aanleiding van uitspraken van de heer Van Haersma Buma. Hij had opeens het nieuwe inzicht gekregen dat de maatregel toch niet gewenst was. Het debat was teleurstellend omdat een aantal fracties in de Kamer studenten de hoop had gegeven dat zij wellicht snel van de langstudeerdersmaatregel af zouden zijn. Niets bleek minder waar. Om de woorden van voormalig staatssecretaris Zijlstra uit dat debat te gebruiken: het was een beschamende vertoning. De verkiezingsretoriek hielp het onderwijs ook niet verder.

Toen heeft mijn fractie al aangegeven dat studenten niet te vroeg moesten juichen. Na het afschaffen van de langstudeerdersmaatregel zou er ongetwijfeld een sociaal leenstelsel volgen. Nu blijkt met het nieuwe regeerakkoord dat studenten inderdaad zijn blij gemaakt met een dode mus. De langstudeerdersmaatregel gaat eraf, maar studenten krijgen er een sociaal leenstelsel voor terug. Met andere woorden: er is geen langstudeerboete meer, maar er komt straks een studeerboete. Studenten krijgen een uitgeklede ov-kaart en op voorhand €13.000 studieschuld. Volgens de minister wordt de publieke bijdrage aan de student structureel verlaagd met 810 miljoen euro door afschaffing van de basisbeurs, en met 425 miljoen euro door de omzetting van de ov-kaart naar een kortingskaart. Opgeteld is dat dus 1,2 miljard euro die studenten erop achteruit gaan.

In de nota naar aanleiding van het verslag stelt de minister juichend dat het intrekken van de langstudeerdersmaatregel voor de student uitsluitend positieve financiële gevolgen heeft. Hoe komt de minister tot deze conclusie als zij de cijfers hoort hoezeer de student benadeeld wordt door de invoering van het sociaal leenstelsel?

De rekening van 1,2 miljard euro voor studenten heeft forse gevolgen voor de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. De ChristenUnie heeft tijdens het debat over de formatie al een motie ingediend waarin wordt gevraagd om deze gevolgen in kaart te brengen. De uitvoering van de motie-Slob, zo lezen we in de nota naar aanleiding van het verslag, komt pas in het najaar van 2013. Waarom heeft de minister dan pas de gegevens over bijvoorbeeld de gevolgen voor de instroom? Het kabinet heeft de plannen al gemaakt en wil ze al in werking laten treden, maar het weet nog niet wat het effect is van de maatregelen. Dat kan toch niet waar zijn? Ik verzoek de minister eerder met de uitwerking te komen, zodat we deze tijdig bij het debat kunnen betrekken.

Ik heb nog een aantal inhoudelijke vragen over het wetsvoorstel. Het hele circus dat nu opgetuigd is, heeft in totaal 12,3 miljoen euro aan uitvoering gekost; middelen die wat onze fractie betreft beter aan het hoger onderwijs zelf besteed konden worden. De minister stelt dat studenten voor 1 december terugbetaald worden. Dat is over drie dagen. Hoe is de stand van zaken? Studenten met een chronische ziekte of die een deeltijdstudie doen, ontvangen compensatie uit het profileringsfonds. Zij moeten dit bedrag straks weer terugbetalen, vóór maart 2013, als ze tenminste geen rente erover willen betalen. Tegelijkertijd ontvangen ze de langstudeerdersboete terug. Dat zijn dus twee gelijktijdige geldstromen. Instellingen weten precies wie deze studenten zijn, want zij hebben de middelen aan hen overgemaakt. Waarom wordt de terugbetaling van de langstudeerdersboete niet gewoon weggestreept tegen de bijdrage uit het profileringsfonds? Op die manier voorkom je dat studenten te laat weten dat ze tijdig geld moeten terugstorten, met alle gevolgen van dien. Ik vraag een reactie hierop van de minister en ook of zij dit op enige wijze kan bevorderen.

De visie achter het invoeren van de langstudeerdersmaatregel was het verhogen van het studierendement. De visie achter intrekking van de maatregel is dat de meerderheid van de Kamer het wil. De Raad van State heeft al de nodige kritiek geuit op het ontbreken van een visie op het schrappen van deze maatregel. Wil de minister nog een keer uitgebreid aangeven wat volgens haar de achterliggende visie is van het schrappen van de maatregel en waarom het in haar ogen bijdraagt aan het studierendement? Dat was uiteindelijk het eerste doel van de wet en daarover lezen wij nu niets meer.

Ik wens de minister veel succes bij al haar werkzaamheden. Ik kan al op voorhand zeggen dat wij dit wetsvoorstel niet zullen steunen.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.