Bijdrage Stieneke van der Graaf aan een algemeen overleg met minister Dekker voor Rechtsbescherming

Kamerstuknr. 31753

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Dank u wel voor het woord, voorzitter.

De ChristenUnie vindt het heel erg van belang dat er voor iedereen een goede toegang tot het recht is. Zoals anderen ook hebben aangegeven, is het inderdaad een fundamenteel recht dat door de overheid moet worden beschermd. Dat betekent ook dat de voorzieningen voor rechtsbijstand toegankelijk moeten zijn. Niet alleen mensen met een goed inkomen moeten een advocaat in de arm kunnen nemen om zich te verdedigen. Dat is ook de reden waarom we het stelsel van de gesubsidieerde rechtsbijstand kennen. Voor de ChristenUnie staat bij de beoordeling van de plannen dan ook voorop dat centraal moet staan dat rechtszoekenden de juiste rechtshulp krijgen en toegang tot een onafhankelijk advocaat als dat nodig is.

De minister heeft zijn plan, de hoofdlijnen, met de Kamer gedeeld. De ChristenUnie vindt dat daar goede elementen in zitten. Het is goed dat de overheid nu ook als veroorzaker in zo'n 60% van de procedures goed wordt aangepakt. Dat is ons al lang een doorn in het oog. We hebben daar ook veel aandacht voor gevraagd bij de aanpak van de schulden bijvoorbeeld. De rechtsbijstand moet beter aansluiten bij wijkteams en schuldhulpverleners, zodat de juiste hulp in de juiste situatie geboden kan worden. Hoe wordt daarbij de kwaliteit van de hulpverleners en de rechtshulpverleners geborgd, vraag ik de minister.

De minister heeft zijn brief op hoofdlijnen gestuurd. Dit vraagt nu echt om een nadere uitwerking en daar zijn mijn vragen dan ook op gericht. De ideeën van de minister gaan nu uit van een grote zelfredzaamheid van mensen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft hierover een goed rapport geschreven: Weten is nog geen doen. In dat rapport stelt de raad dat ook mensen met een goede opleiding en een goede maatschappelijke positie in situaties verzeild kunnen raken waarin hun zelfredzaamheid ontoereikend is, zeker op het moment dat het in het leven even tegenzit. Ik vraag de minister of hij de aanbevelingen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid mee wil nemen bij de uitwerking van de plannen.

Voorzitter. Een van de plannen betreft de poortwachter. Hoe wordt ervoor gezorgd dat deze instantie onafhankelijk is? Het College voor de Rechten van de Mens heeft erop gewezen dat het een punt van zorg is dat de onafhankelijke instantie verzoeken om rechtsbijstand zal toetsen op nut en noodzaak. Dat kan, maar dan moeten er wel concrete waarborgen aanwezig zijn om willekeur te voorkomen. Hoe wil de minister daaraan tegemoetkomen en willekeur inderdaad voorkomen?

Voorzitter. De minister wil een nieuwe systematiek voor de eigen bijdrage van rechtszoekenden. De eigen bijdrage moet meer afhankelijk worden gemaakt van de kosten van de rechtsbijstand en de rechtshulppakketten. Maar waar zal de eigen bijdrage van die rechtzoekende dan precies op neerkomen? En hoe wordt dat weergegeven of vormgegeven? In de ogen van de ChristenUnie kan het namelijk niet zo zijn dat financiële drempels goede rechtsbijstand onbereikbaar maken. Ik denk daarbij in het bijzonder aan de mensen die in de bijstand zitten of net daarboven, maar ook aan de groep daarboven, richting middeninkomens. Dat is de grootste groep die momenteel gebruikmaakt van het stelsel van rechtsbijstand. Hoe kijkt de minister daarnaar en hoe wil hij voor deze groepen gelijke toegang tot het recht borgen?

Het voorstel voor de rechtshulppakketten is een van de meest in het oog springende voorstellen. Als je nu naar een advocaat gaat, weet je vaak niet hoe hoog aan het eind van de rit de rekening zal zijn. Rechtshulppakketten zouden daaraan kunnen bijdragen, maar hoe voorkomen we dat er in het stelsel perverse prikkels ontstaan? De vrees is dat dit zal leiden tot het heel snel afdoen van zaken, terwijl de rechtszoekende daarmee misschien niet het best gediend is. Hoe wil de minister daaraan tegemoetkomen? Blijft de vrije advocaatkeuze gewaarborgd, ook in deze pakketten?

Momenteel wordt een marktverkenning uitgevoerd naar prijs en kwaliteit. Ik vraag de minister hoe deze wordt vormgegeven. Worden de uitkomsten onafhankelijk gecontroleerd?

Dan de vergoedingen. De commissie-Van der Meer constateert dat de vergoedingen aan de rechtshulpverleners in het huidige stelsel niet meer van deze tijd zijn. De minister wil nieuwe plannen gefaseerd invoeren. Wat betekent dat in de tussentijd voor de advocaten, zo vraag ik de minister.

Voorzitter. U begrijpt dat de ChristenUnie bereid is om met een open vizier naar de plannen van de minister te kijken, maar zij heeft nog wel veel vragen bij deze plannen. Dit is ook het moment om daarover te spreken. Het zijn hoofdlijnen. We zijn echt afhankelijk van de uitwerking; daar staat of valt het mee. Ik vraag de minister om de Kamer nauw te betrekken bij de uitwerking hiervan, zodat wij de vinger aan de pols kunnen houden.

Dank u wel.

Meer informatie