Datum:            12 december 2012

De heer Segers (ChristenUnie):
Voorzitter. Ook van mijn kant de hartelijke felicitaties voor mevrouw Günal en de heer Vuijk. Ook ik zie uit naar goede debatten en gesprekken over onder andere Defensie.

Onze Defensie is under friendly fire, en wel van haar eigen werkgever, de Nederlandse overheid. Om het iets politieker te formuleren: Defensie ligt onder vuur van wisselende meerderheden in de Kamer die iedere keer weer bezuinigen op de krijgsmacht. Dan heeft het toch iets van een rituele dans als de minister met een groot interview aantreedt en zegt: dit is echt de limit, nu kan het echt niet langer en dit is de absolute grens wat betreft de bezuinigingen.

Het zijn precies dezelfde teksten als de teksten die minister Kamp, Van Middelkoop en Hillen hebben gebezigd toen zij aan Plein 4 resideerden. For the record zeg ik het nog maar een keer: in de afgelopen periode bezuinigde alleen het kabinet-Balkenende IV niet op Defensie. Dit kabinet gaat verder waar het kabinet-Rutte I was gebleven na de megabezuiniging van 1 miljard. Alleen de fracties van de ChristenUnie en de SGP willen opnieuw investeren in defensie. Dat hebben zij onder andere duidelijk gemaakt via een amendement bij de algemene financiële beschouwingen.

Steeds weer blijkt defensie een voor de hand liggende bezuinigingspost te zijn. Op zijn hoogst is er een eenmalige demonstratie, maar zelfs dan is er daarna altijd weer die enorme loyaliteit van de manschappen, die uiteindelijk steeds weer doen wat de regering van hen vraagt. Het is positief dat deze minister heeft aangegeven werk te willen maken van het vergroten van het draagvlak voor defensie onder de bevolking, ook simpelweg door aan te geven wat defensie in Nederland doet bijvoorbeeld op het gebied van rampenbestrijding.

Om het speelse gemak van bezuinigingen op defensie en het kortetermijndenken van de politiek enigszins te temperen is er in 2010 een lijvig interdepartementaal rapport verschenen: het alom geprezen Eindrapport Verkenningen. Wij brengen het dan ook graag onder de aandacht van de nieuwe minister, want het onderstreept de noodzaak van een vitale krijgsmacht. Die noodzaak wordt alleen maar groter aangezien de instabiliteit langs de grenzen van ons continent alleen maar toeneemt. Een reis langs de grenzen van Europa is een reis langs (potentiële) brandhaarden. Meer dan ooit hebben wij een vitale krijgsmacht nodig. En minder dan ooit sinds de Tweede Wereldoorlog kunnen wij rekenen op de steun van de Verenigde Staten voor onze veiligheid. President Obama gaf Europa niet voor niets een tik op de vingers de afgelopen dagen. Toch vindt er een enorme kaalslag op defensie plaats. Ik ben bang dat er ooit een moment komt dat wij hoofdschuddend terugkijken op de bezuinigingen van al die kabinetten en al die verschillende partijen die hiervoor verantwoordelijk zijn geweest.

Nog los van de bezuinigingen blijkt uit het rapport van het Europees Defensie Agentschap dat investeringen in materieelkosten 2% tot 7% sneller stijgen dan de inflatie. In 2010 was daarom de conclusie van het rapport dat Defensie jaarlijks tussen de 100 en 150 miljoen tekortkomt om het ambitieniveau te handhaven. Graag een reactie van de minister. Is bijvoorbeeld een onderzoek naar de Nederlandse situatie gewenst, zoals ook in het rapport wordt gesuggereerd? Nu zijn wij inmiddels zo'n anderhalf miljard aan bezuinigingen verder en rijst de vraag, die ook mijn fractie tijdens de vorige kabinetsperiode heeft gesteld, welk ambitieniveau deze minister voor ogen heeft voor Defensie.

De verkenningen geven aan dat met anderhalf miljard bezuinigingen echt de ondergrens bereikt is. Hoe zorgen wij ervoor dat wij Defensie niet overvragen? Is veelzijdige inzetbaarheid nog realistisch of wordt dit als een molensteen om de nek van ons defensieapparaat? Wij komen ook steeds verder van het investeringsniveau van 2% bnp, dat wij binnen de NAVO hebben afgesproken. Legt dat niet een bom onder de internationale solidariteit, die het fundament is onder de alliantie van de NAVO? Is de regering voornemens om op termijn weer naar die 2% van het bnp toe te groeien?

De minister komt nog met een beleidsbrief in de loop van volgend jaar. Ik verzoek haar met nadruk de vijf strategische vragen mee te nemen die in het rapport aan de politiek worden gesteld. Mevrouw Eijsink heeft die vragen al voorgelezen. Ik herhaal ze hier graag.

Meer efficiency is het uitgangspunt bij de invulling van de bezuinigingen. Dat geldt voor alle ministeries. De minister heeft toegezegd niet te willen snijden in de operationele inzetbaarheid. Dat is ook precies waar in de bij de vorige Defensiebegroting aangenomen motie van mijn fractie om wordt gevraagd. Mijn fractie heeft daarbij nog een specifieke vraag over de materieelaankoop. Wij weten dat defensie over onbemande vliegtuigen beschikt, die ook met enige regelmaat nationaal worden ingezet, bijvoorbeeld door de politie. Maar er bereiken mij geluiden dat de politie ook zo'n duur onbemand vliegtuig wil aanschaffen en dat dit bij defensie vraagtekens oproept, daar defensie haar materieel geregeld met succes uitleent. Zou er bij de aanschaf van materieel geen betere coördinatie moeten en kunnen plaatsvinden? Is de minister bereid om daar met haar collega van V&J concrete invulling aan te geven?

Dit kabinet heeft een fonds ingesteld van 250 miljoen voor internationale veiligheid. Waar dat allemaal voor gebruikt moet worden, is onduidelijk maar het komt blijkbaar in plaats van het potje HGIS, dat voor internationale missies was bestemd maar minder omvangrijk was. Uit het rapport van de Algemene Rekenkamer blijkt dat 3,9 miljoen euro van de Defensie-uitgaven aan de ODA-criteria voldoet. Is er een verdeling gemaakt tussen Ontwikkelingssamenwerking en Defensie over besteding van dit nieuwe fonds? En -- belangrijke vraag -- wat gebeurt er bij onderbesteding met het resterende geld?

Wat de fractie van de ChristenUnie betreft vloeit dat terug naar de Defensiebegroting. Ik overweeg hierover een motie in te dienen, maar ik zie graag eerst de reactie van de minister tegemoet.

Ik heb vorige week tijdens het WGO Personeel al iets gezegd over de geestelijke verzorgers in de krijgsmacht. De minister heeft toegezegd dat tijdens deze bezuinigingsronde niet gesneden zal worden in het aantal geestelijke verzorgers. Ik ben blij met deze toezegging. Tegelijkertijd loopt er wel een onderzoek naar de geestelijke verzorgers en hun werk. Ik ben hierover niet helemaal gerust vanwege de combinatie van dit onderzoek met de onduidelijkheid over eventuele nieuwe bezuinigingen. Is de minister het met mij eens dat de rol van de geestelijke verzorgers cruciaal is, gezien hun vertrouwensfunctie en de vrije rol die zij binnen defensie hebben? Is de minister bereid om toe te zeggen dat er in het geheel niet gekort wordt op de beschikbaarheid van geestelijke verzorgers tijdens haar ambtsperiode?

Ik rond af met de veelbesproken vervanging van de F-16. Vorige week hebben wij het rapport van de Algemene Rekenkamer besproken waaruit bleek dat nu uitstappen de minst aantrekkelijke optie is. Ik ben zeer benieuwd hoe de minister hierover denkt. Tegelijkertijd ben ik benieuwd waar de collega's van de PvdA uiteindelijk zullen landen.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.