Van Raak trok zijn streep in een recensie in deze krant waarin hij het boek van Roel Kuiper over privatiseringen besprak. Een paar maanden geleden spraken wij er ook al eens persoonlijk over en ik weet dus dat het niet slechts een gelegenheidsgeste voor een christelijk lezerspubliek is. Het is hem menens.

De eerste antithese in ons politieke landschap werd geproclameerd door Abraham Kuyper. Hij sprak Groen na door de fundamentele tegenstelling tussen geloof en ongeloof te benadrukken. Dat klonk heel vroom van Kuyper, maar was ook bedoeld om alle christenstrijders achter het vaandel van zijn confessionele kabinet te krijgen. Met Groen ben ik er van overtuigd dat geloof en ongeloof de meest fundamentele scheidslijn is, maar het lijkt me erg onvruchtbaar om als christenen iedereen met een andere overtuiging te beschouwen als politieke tegenstanders waar niet mee samen te werken valt.

Van Raaks antithese zou ook zomaar een tikje opportunistisch kunnen zijn. De SP moet zich in Den Haag nog altijd een weg naar een politieke coalitie bevechten. De ChristenUnie en SGP zijn half zo groot als de SP maar veel beter in staat om hun plek in te nemen in uiteenlopende gelegenheidscoalities. Dan kan het handig zijn om als SP'er een nieuwe streep te trekken en een aantal partijen in jouw kamp te trekken. Ook is het de vraag wat woorden over ideologische bondgenootschappen in de praktijk waard zijn. Want juist op het moment dat Van Raak met zijn antithese tegenover de liberalen komt, sluit de SP in Amsterdam een pact met NB zowel VVD als D66.

Toch valt er meer te zeggen. Want het is waar dat de VVD en D66 vaak uitgaan van het zelfredzame individu en zweren bij de markt. Steeds als Pechtold over een verkiezingsmarkt struint, zie je achter hem aan zo'n groepje jongeren dat alleen maar lijkt te bestaan uit succesvolle consultants en juristen. Het zijn de betere kringen van veelbelovende, weldenkende mensen die zich gewoon niet kunnen voorstellen dat niet iedereen is zoals zij. In de liberale 'brave new world' maken mensen alleen maar verstandige, rationele beslissingen. Daar tegenover staan inderdaad partijen als de SP en ChristenUnie. Dat zijn partijen van de gemeenschap, die weten dat er ook kwetsbare mensen zijn die het van onze solidariteit moeten hebben. Die weten dat de logica van de markt niet past bij onderwijs, zorg en omroepbestel. Samen met de PvdA en CDA staan deze partijen in een traditie met nadruk op solidariteit, gerechtigheid en waardering voor onze polder waarin het 'wij' minstens zo belangrijk is als het 'ik'.

Opgeteld zouden de sociaal-democratische en confessionele partijen na de volgende verkiezingen ook zomaar een meerderheid in het parlement kunnen vormen. Dat maakt Van Raaks nieuwe antithese des te interessanter. Maar of het ook wat wordt, hangt vooral van de SP zelf af. Vooralsnog lijkt de SP zich geen andere solidariteit te kunnen voorstellen dan een collectieve, door de overheid afgedwongen. De SP roept alleen maar 'nee' nu er een groter beroep gedaan wordt op de onderlinge zorg van mensen zelf en hun gemeenschappen. Er lijkt voor de SP ook geen andere gemeenschap te zijn dan een kleurloze algemene. Want de partij wil een einde aan onze onderwijsvrijheid waarbij gelijkgestemde ouders zelf verantwoordelijkheid kunnen dragen voor de school van hun kinderen.

Kuyper was soms een tikje opportunistisch, maar hij heeft ons nog altijd veel te zeggen. Bijvoorbeeld dat de overheid niet de brenger van het heil is, maar vooral hoeder van het recht. En dat we voor goede zorg, pluriform onderwijs en omroepbestel ruimte moeten geven aan de samenleving zelf. Als Van Raak ook op dat punt bij Kuyper in de leer gaat, kan het zeker wat worden met zijn antithese.

Gert-Jan Segers schrijft elke zes weken een column voor het Nederlands Dagblad.