Plenaire bijdrage aan de behandeling van wetsvoorstel 32022: Terugdringen alcoholgebruik bij jongeren

MdV, vandaag spreken we over alcoholgebruik onder jongeren en de aanpak daarvan via een wetgevingspakket dat al enkele jaren in voorbereiding is. Mijn fractie is positief over de stappen die hier gezet worden om overmatig alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen en gemeenten te voorzien van een set aan instrumenten om effectief beleid te voeren. Het is juist de mix aan instrumenten en maatregelen die hier blijkt te werken.  

Onze fractie is positief over deze wet, maar wil op enkele punten meer ambitie nog zien. Want ambitie is rondom dit onderwerp stellig gewenst. Onderzoek toont aan dat alcoholgebruik een verstorende werking heeft op de ontwikkeling van de hersenen van jongeren tot 24 jaar. We weten dat al enige tijd en tegelijkertijd zien we jaar na jaar schrikbarende cijfers langskomen over het toenemende overmatige alcoholgebruik onder jongeren. De meest recente cijfers laten een lichte verbetering zien op een aantal vlakken, zoals het alcoholgebruik in de jongste categorieën, maar de cijfers blijven ook dan onverminderd zorgelijk. In de leeftijdsgroep tussen 12 en 16 jaar dronk 38% volgens een recent onderzoek alcohol, ondanks de leeftijdsgrens van 16 jaar. 

De excessen nemen bovendien toe. Het aantal jongeren dat zichzelf buiten bewustzijn drinkt en per ambulance moet worden afgevoerd om leeggepompt te worden is ook fors gestegen. In 2007 ging het nog om 297 gevallen van alcoholintoxicatie. In 2011 waren het er 762. Hun gemiddelde leeftijd: 15 jaar. Ook de overige aan alcohol gerelateerde ziekenhuisopnamen van jongeren onder de 17 jaar neemt toe. Het gaat niet de goede kant uit.

MdV, dit zijn geen cijfers om trots op te zijn. Er is een cultuur ontstaan onder jongeren waarbij alcohol onmisbaar is geworden als sfeerverhoger of als collectieve hobby. Welke richting we moeten inslaan om dit gedrag te beperken. Voor de duidelijkheid: wat de ChristenUnie betreft reikt de verantwoordelijkheid van de overheid niet tot aan de bodem van het bierglas. Ouders zijn hier ook verantwoordelijk. En verder scholen, caféeigenaren en supermarktondernemers, enzovoort. De samenleving mag van hen verwachten dat zij die ook nemen. De overheid komt ‘pas’ in beeld als het gaat om eenduidige en goed gefundeerde regulering van de verstrekking van alcohol met het oog op de algemene volksgezondheid, de belasting van de gezondheidszorg en de gevolgen voor de openbare orde. We moeten niet alleen naar de overheid kijken, maar ook naar de samenleving zelf.

Daarbij moet ook worden opgemerkt dat alcoholgebruik onder jongeren deel uitmaakt van een bredere alcoholcultuur, waaraan niet alleen jongeren vorm geven. Het lijkt er soms op dat wanneer er iets te vieren is, dat alleen goed kan gebeuren met grote hoeveelheden drank en vormen van dronkenschap. Wat vindt de regering van dit bredere vraagstuk? 

Gemeenten krijgen  met deze wet een belangrijke rol. De regering wil ook de monitoring van het toezicht op lokaal niveau houden. Mijn fractie zou behoefte hebben aan een evaluatie, zodat de effecten van decentralisatie op dit punt ook duidelijk worden. Dat lijkt ons belangrijk in een tijd dat gemeenten steeds meer verantwoordelijkheden krijgen. Is de minister hiertoe bereid? Mijn fractie is ook benieuwd naar monitoring van de effectiviteit van de handhaving van de strafbaarstelling van jongeren onder de 16 jaar die alcohol aanwezig hebben.

Dan: reclame. De regering heeft er niet voor gekozen om het reclamebeleid rond alcohol aan te scherpen. In 2009 kwam er een verbod op alcoholreclame tussen 06:00 uur en 21:00 uur. Dat heeft tot een toename van de reclame geleid na 21: 00 uur. Naar de smaak van mijn fractie is dit dweilen met de kraan open. Een daadkrachtiger alcoholpreventiebeleid zou samen moeten gaan met een stevigere regelgeving rondom alcoholreclame wat mijn fractie betreft. Is de regering bereid de effecten van een strenger reclameregime te laten onderzoeken? Dan kunnen we in de toekomst een gedegen afweging maken op dit terrein.

Dan het belangrijkste punt van aandacht voor mijn fractie: de leeftijdsgrens. Door een wettelijke leeftijdsgrens voor het kopen en in bezit hebben van alcohol kan de overheid gezinnen en ondernemers helpen om hun verantwoordelijkheid te nemen. Er ontstaat zo een eerlijk speelveld voor ondernemers en ouders hebben houvast. Er gaat bovendien een belangrijk signaal vanuit over de maatschappelijke acceptatie van alcoholgebruik op jonge leeftijd.

Het stelt onze fractie teleur dat de leeftijd in dit wetsvoorstel op 16 jaar blijft staan voor zwakalcoholische dranken en niet naar 18 jaar is gebracht. Voorstander, om uiteenlopende redenen, zijn onder andere het Trimbos-instituut, het onderzoek van de Universiteit Utrecht, de onderzoeken en aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie, van kinderartsen, van de commissie-Van de Donk, de Gezondheidsraad, het VNG en de grote steden. 17 van de 27 EU-lidstaten gingen ons bovendien voor in het verhogen van de leeftijd naar 18 jaar. Ook maatschappelijk is er breed draagvlak voor de een verhoging. 76 procent van de bevolking is voorstander volgens een onderzoek van NIPO en zelfs jongeren tussen de 15 en 19 jaar zijn in meerderheid voor een verhoging van de leeftijdsgrens. De tijd is er dus rijp voor. Bovendien sluit het aan bij de leeftijdsgrens voor sterk alcoholische dranken en bevordert het daarmee de eenduidigheid.

De tegenwerpingen snijden zo langzamerhand geen hout meer. Als de leeftijdsgrens overal wordt ingevoerd hebben we geen intergemeentelijk alcoholtoerisme. Daarom moeten we het overal doen. De handhaving zal een opgave zijn, maar dat is het nu ook, terwijl we wel een duidelijke grens willen afspreken. Een hogere leeftijdsgrens brengt een verhoging teweeg van de leeftijd waarop jongeren beginnen met drinken. Laten we het daarom nu regelen en gemeenten de instrumenten geven de handhaving te optimaliseren.

MdV, dit wetsvoorstel zet een aantal goede stappen in een goede richting. Het had van mijn fractie ambitieuzer gemogen, maar wij zijn blij met wat deze wet wél doet. We kijken met belangstelling uit naar de beantwoording van onze vragen door de regering.