Het is crisis in Europa. De euro staat onder druk en er worden vele miljarden naar lidstaten gestuurd die hun schulden niet meer aankunnen. In de Europese context lijkt er dan maar één antwoord te zijn: meer Europa! Dit is een risicovolle en ongewenste weg. Immers: landen die zich aan de regels hebben gehouden, mogen 'als dank' hun autonomie inleveren. Terwijl landen die zich niet aan de regels hebben gehouden daarvoornooit gestraft zijn.

Regels
Als je het spel wilt spelen, moet je je ook aan de regels houden. En zo niet, dan moeten er automatische sancties volgen in de vorm van boetes, het intrekken van steunfondsen en misschien op termijn zelfs wel het onthouden van stemrecht of verwijdering uit de eurozone. Bovendien gaat de roep om meer Europa voorbij aan een dieper liggend vraagstuk, het gedrag dat deze crisis mogelijk maakte: het maar blijven maken van schulden.

Bij de invoering van de euro werd het al onderkend. Het is van het grootste belang dat de lidstaten die samen de euro vormen, hun financiën op orde hebben. Dat bepaalt immers het vertrouwen dat financiële markten hebben in de munt. Om het vertrouwen in de munt te behouden werd er een aantal regels opgesteld. Het begrotingstekort van een euroland mag niet hoger zijn dan 3 procent en de staatsschuld niet meer bedragen dan 60 procent. Zo niet, dan volgen er sancties. Dat zijn heldere normen voor een gezonde economie.

Grote lidstaten, waaronder het als financieel degelijk bekend staande Duitsland, maar ook Frankrijk, schonden de afspraken al snel en weigerden sancties te accepteren. Het gevolg was het failliet van de gemaakte afspraken en ruim baan voor andere eurolanden om de regels naast zich neer te leggen. Waar dit toe heeft kunnen leiden, hebben we afgelopen jaar gezien. Griekenland kwam in grote problemen en ook een land als Italië komt nu in de gevarenzone door de enorm hoge staatsschuld die het in al die jaren heeft opgebouwd.

Nu het water de EU aan de lippen staat, klinkt de roep om andere oplossingen. In de kern komen die oplossingen vooral neer op meer Europa: een Begrotingsautoriteit, invloed op de begrotingen van de lidstaten, het uitgeven van euro-obligaties, een (permanent) noodfonds of een Europees ministerie van Financiën. En als laatste loot aan deze tak het plan van Duitsland en Frankrijk - nota bene de landen die als eerste de regels van de euro aan hun laars lapten - het vormen van een Europese Regering.

Europees Zonnepaleis
Meer economische en financiële macht concentreren in Europa is een onherroepelijke keuze voor meer politieke macht voor Europa. Dit is vanuit een cultureel, maar ook democratisch opzicht riskant en ongewenst. Het wekt geen vertrouwen om een Europees Zonnepaleis te bouwen op de brokken van de eurocrisis.

De EU is - hoeveel waardevols wij Europeanen overigens ook delen - te weinig een gemeenschap om er zo veel politieke macht in te concentreren. Er is geen draagvlak voor verdere machtsconcentratie op een niveau dat op grote afstand van de burger staat. Zelfs in de Verenigde Staten, die in tegenstelling tot Europa wel een gemeenschappelijke cultuur en taal hebben, is de federale macht niet in staat vertrouwen bij burgers te wekken en financiële crises op te lossen.

Ook rijst de vraag wat de democratische legitimiteit is van - bijvoorbeeld - een Euroregering. Als je meer macht op grotere afstand van burgers neerlegt, moet je niet vreemd opkijken als dan meer burgers hun heil gaan zoeken bij de dichtstbijzijnde populist. Wat is dan wél de uitweg? Een béter Europa, met een andere mentaliteit. Meer Europa lost verdere schuldengroei niet op. Bij deze mentaliteitswijziging hoort ook het nakomen van al gemaakte afspraken. Inkomsten en uitgaven zullen in balans moeten worden gebracht. Niet méér schulden maken om je oude schulden af te lossen, maar zuiniger aan doen.

Speculaties
Hiernaast moeten landen hun concurrentiekracht versterken door in te zetten op sectoren waarin zij onderscheidend zijn. In Nederland zijn onderwijs en onderzoek hierbij van het grootste belang. Ook zullen de banken en hedgefunds scherper gecontroleerd moeten worden. Zij hebben volop meegewerkt aan de onverantwoorde speculaties in de afgelopen jaren. Daarvoor zijn constructies bedacht die zelfs in de bankwereld nog maar door een enkeling werden begrepen. Geld werd een speculatiemiddel in plaats van publiek goed waarmee verantwoord moet worden omgegaan.

Laten we nu eindelijk de al overgedragen autonomie aanwenden om landen te dwingen gemaakte afspraken uit te voeren. De ChristenUnie heeft vanaf het begin van de euro gepleit voor automatische sancties. Landen die zich niet aan de regels van het spel houden, moeten een sanctie opgelegd krijgen. Deze kan bestaan uit een boete of het opschorten van steun uit Europese fondsen. Lidstaten moeten het voelen wanneer ze de regels overtreden. Het is tekenend dat Frankrijk nooit over automatische sancties heeft willen praten en dit lange tijd heeft weten tegen te houden. Pas na de top van eind juli heeft Frankrijk zijn verzet gestaakt en worden de automatische sancties nu eindelijk mogelijk.

Hiernaast moeten we terug naar het aloude adagium dat macht zo dicht mogelijk bij de burgers zelf blijft. Dat geeft de meeste kans op vertrouwen en draagvlak. Het is aan de landen zelf te bepalen hóe ze aan de euroregels voldoen. Dát ze eraan moeten voldoen, staat buiten kijf. En mocht een lidstaat wederom sancties gaan negeren of de regels blijven overtreden, dan moet maar eens hardop de vraag gesteld worden hoe lang zo'n land mag blijven meedoen in de euro.

Arie Slob en Carola Schouten