De samenleving heeft de beste ideeën wat goed is, welke noden er zijn en hoe je die kunt oplossen. Niet de overheid. De samenleving, maatschappelijke organisaties en goede doelen zijn van burgers met een kloppend hart en niet van ambtenaren met kloppende systemen. Scholen en ziekenhuizen waren eerst particuliere initiatieven, voordat de overheid ze overnam. Hetzelfde geldt voor ziekenfondsen, voor musea en bibliotheken. En gelukkig zijn voetbalverenigingen, fanfares, scouting, de zonnebloem en het rode kruis nog steeds van de samenleving. Juist in lokale initiatieven zit de grote kracht van Nederland. Die kracht moet alle kans krijgen met de nieuwe geefwet.

De kracht van de meeste verenigingen en goede doelen zijn de vrijwilligers. Mensen die zich met hart en ziel inzetten en zo hun bijdrage leveren. In geld uitgedrukt is hun bijdrage ongeveer vier keer zoveel - in waardevaste euro’s- waard als de giften. Nederland is koploper in vrijwilligerswerk. Des te verbazingwekkender is dat het woord vrijwilliger in de zeven pagina’s tellende brief niet voorkomt. Wel komen bedrijven uitgebreid aan bod, die nu juist een beperkte bijdrage leveren.

Blokkades zijn er en worden iedere dag door de systemen opgeworpen. Zo presteerde de belastingdienst het dit jaar om vrijwilligers extra te controleren en een naheffing op te leggen over het jaar 2008. De vraag was of mensen even wilden bewijzen dat ze drie jaar geleden aan de nieuwe definities (uit 2011) voldeden. Dat was wel erg demotiverend en liet vooral zien wat de overheid niet moet doen met vrijwilligerswerk. Na massale protesten, ook in de Kamer, lijkt de belastingdienst dit nu ook in te zien. Wees helder met definities in een wet, dan voorkom je ellende achteraf.

De definitie van goede doelen is heel belangrijk, maar moet vooral open zijn. Het is zorgelijk dat de belastingdienst middenin de zomer de goede doelenstatus van tientallen harmonieën en fanfares intrekt. De professionele symfonieorkesten en toneelgezelschappen houden die status wel. Dat betekent dat zij straks met belastingvoordeel een nieuwe viool kunnen kopen, maar dat de tuba wordt belast. Voor deze ongelijkheid is geen enkele goede reden te bedenken.

Het wordt nog veel zorgelijker als je naar de redenering kijkt. In de brief staat dat orkesten ook buiten de eigen gemeenschap moeten optreden om kans te maken op de goede doelenstatus. Dat is de omgekeerde wereld. Straks gaan we goede doelen als voedselbanken ook nog langs die maatlat leggen. Het hele idee van veel goede doelen is dat ze juist de lokale samenhang bevorderen. In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning wordt ook expliciet de functie van lokale vrijwilligers geroemd. Dan moet de overheid ook consequent zijn en dat lokale koesteren.

De Kamer is met de motie-Omtzigt/Schouten (CDA, ChristenUnie) heel helder geweest: in de geefwet horen vrijwilligers hun plaats de krijgen. De wet moet niet alleen over groot geld gaan. En lokale verenigingen, inclusief sportverenigingen, muziekvereniging, buurthuizen en scouting, moeten een plek krijgen.

In de wet is op één punt, met name voor grote instellingen, nog wel winst te behalen. Dat is transparantie. Om draagvlak te houden en de belastingsubsidie te rechtvaardigen, is het wel goed als goede doelen open zijn over de besteding van hun middelen. Zulke openheid wordt nu vaak niet gegeven.

Wij vinden de geefwet een unieke kans om zaken in één keer goed te doen. De overheid heeft in het verleden gezwalkt door particuliere initiatieven te subsidiëren, te professionaliseren en dan de subsidie af te schaffen. Eerst verslaafd maken aan subsidie en beroepskrachten en dan cold turkey afkicken. Zoals elke subsidiejunk weet, staat de samenleving dan niet klaar om zaken weer over te nemen. Dus laten we de samenleving royaal de ruimte geven en laat de overheid vooral dienend zijn aan de samenleving in plaats van andersom, lokaal en nationaal.

Carola Schouten is lid van de Tweede Kamer voor de ChristenUnie

Pieter Omtzigt is lid van de Tweede Kamer voor het CDA