Staatssecretaris Veldhuijzen omschrijft de maatregel als een ‘ombuiging’ en ‘herinrichting’, maar in de praktijk is het simpelweg een bezuiniging die veel pijn zal veroorzaken en die de kosten van de zorg zal laten stijgen. De pgb-hulp is per cliënt ongeveer 20 tot 25 procent goedkoper dan de zorg die via instanties (in natura) wordt verleend. Het risico is groot dat veel mensen bij het verdwijnen van het pgb aan zullen kloppen bij de duurdere zorg in natura. En dat terwijl er alternatieven en betere keuzes mogelijk zijn.

Allereerst is het voor een gezonde toekomst van het pgb noodzakelijk dat het pgb niet vervuild wordt door budgethouders die om andere redenen dan eigen regie een pgb nemen. Die redenen zijn vaak dat zorg in natura geen maatwerk kan leveren of met wachtlijsten kampt. Het alternatief is dan een pgb en juist dat zorgt voor problemen in het pgb door de grote toename van het aantal budgethouders. De zorg in natura moet daarom zowel op inhoud, levering en persoonsvolgende financiering stevig verbeterd worden. Dat zal het aantal pgb’s doen teruglopen.

Een pgb zou alleen toegekend moeten worden als ‘het kunnen voeren van eigen regie door de budgethouder’ aangetoond kan worden. Het maken van de pgb-test en het opmaken van een pgb-plan zouden gekoppeld moeten worden aan de toelating tot het pgb. Dat raakt dus ook mensen die niet zelf of met hulp van naasten de zorg praktisch kunnen regelen, verantwoorden en een administratie bijhouden. Voor hen zal de zorg in natura, mits stevig verbeterd, de goede voorzieningen bieden.

Daarnaast zijn er bezuinigingsmogelijkheden door het inperken van het pgb via bemiddelingsbureaus, in het verlagen van het maximum pgb- tarief voor inwonende gezinsleden, het beperken van inhuur van uitsluitend inwonende gezinsleden en het inperken van het pgb voor lage indicaties.

De bezuinigingen op het pgb moeten niet los worden zien van de andere bezuinigingsmaatregelen in de AWBZ. Mijn belangrijkste advies is daarom, laat de AWBZ weer worden waar hij voor bedoeld is: een collectieve verzekering voor langdurende en onverzekerbare zorg. Laat de AWBZ in tact voor mensen die levenslang en levensbreed op zorg en ondersteuning zijn aangewezen. Vanuit dat oogpunt zou veel ouderenzorg uit de AWBZ kunnen worden gehaald en onder verzekerbare zorg kunnen gaan vallen. We weten immers dat ouderdom met gebreken komt. We weten ook dat we met z’n allen ouder worden. Daar zou voor gespaard en extra voor verzekerd kunnen worden. Pensioensparen en het kiezen voor aanvullende verzekeringen vinden we inmiddels al de gewoonste zaak van de wereld.

Dit vraagt wel om moed en visie voor de lange termijn. Die visie mis ik in de aanpak die de staatssecretaris deze week presenteerde. De komst en het succes van de pgb’s heeft diverse problemen in de zorg in natura blootgelegd. De pgb’s voor 90% schrappen zonder die problemen op te lossen is op zijn zachtst gezegd nogal cru voor diegenen die nu eindelijk door het pgb zelf passende hulp hebben weten te organiseren.

Maar, uiteindelijk komt het aan op de vraag wat we met elkaar voor goede zorg over hebben. Als het ons werkelijk aan het hart gaat, dan is een eenzijdige focus op de AWBZ en het pgb niet gepast. Immers, een groot deel van het zorggeld gaat op aan vermijdbare ziektelasten. Ziektelasten die dus alles te maken hebben met een ongezonde leefstijl. Het kabinet vindt ingrijpen in die leefstijl van mensen al snel betuttelend. Maar als ik mag kiezen ‘betuttel’ ik liever wat om mensen van overgewicht en tabaks- of alcoholverslaving af te helpen, dan dat ik met deze ongerichte bezuinigingen kwetsbare mensen hun regie ontneem.

Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink, Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie