Defensie heeft een evacuatieactie uitgevoerd die risicovol was voor de levens van drie Nederlandse militairen. Het advies van de MIVD kon niet op tijd worden gegeven en werd niet afgewacht, ook omdat de MIVD met een onderbemensing zat vanwege de zondag. Voorzitter u weet dat de ChristenUnie een voorstander is van de zondag als rustdag, maar in sommige beroepen moet er nu eenmaal worden doorgewerkt.

Doorgaand op de MIVD voorzitter.Dat advies van de MIVD wordt niet openbaar gemaakt, dus we weten dus ook niet of dat advies negatief is geweest. Wat we wel weten is dat er actie is ondernomen zonder het advies van de MIVD dus zonder een risicoanalyse te hebben ontvangen.

Voorzitter, dit gaat toch tegen de reguliere procedure in. Kan de minister akkoord geven zonder dit advies van de MIVD. Belangrijk element van dit debat voor de ChristenUnie is dat er helderheid komt over de procedure. Kan een missie, in dit geval een evacuatiemissie, gestart worden zonder dat een belangrijke schakel, de MIVD, hierin is gekend?

Voorzitter, ook de vraag: Waarom heeft de Defensiestaf in Den Haag de MIVD in het geheel niet betrokken bij de plannen voor de missie naar Sirte. Was dat wel gebeurd zo zegt het voormalig hoofd van de MIVD in de media, ‘dan had de MIVD meteen gehandeld. Hij noemt dat volstrekt in strijd met datgene wat militair gangbaar is. Volgens het hoofd is het kletskoek dat de MIVD niets weet. Er had beeldmateriaal, luchtfoto’s internetverkeer van locals als ook informatie van zusterdiensten in het buitenland geraadpleegd kunnen worden. Graag dus opheldering waarom de Defensiestaf de MIVD niet heeft geraadpleegd. 

Houding van de minister ten opzichte van de MIVD

Laat ik daarbij ook aangeven dat de houding van de Minister van Defensie mijn fractie toch wel verbaasd heeft. Met name de manier waarop hij de eventuele inbreng van de MIVD in deze kwestie afdeed als zijnde ‘toch niet relevant’. Dit valt bij de ChristenUnie in de categorie van eens maar nooit meer. Een minister hoort voor zijn manschappen te staan.

Alternatieve vluchtplannen

Dan nog de cruciale vraag wat de noodzaak en urgentie was van de hele evacuatieoperatie. De noodzaak want de ingenieur van Royal Haskoning had eerder aangegeven zelf daar geen noodzaak toe te zien, maar liet zich overhalen door zijn bedrijf. Als we onze militairen inzetten in risicovolle gebieden, moeten we er zeker zijn dat het risico verantwoord is en opweegt tegen de alternatieven.

In dit geval had dat kunnen betekenen alternatieve vluchtroutes door bijvoorbeeld het beveiligingsteam of indien mogelijk door het Bosnische vliegtuig. In dit verband is nog steeds de vraag relevant waarom De Tromp niet de haven van Sirte is binnengevaren. Andere marineschepen van andere landen deden dit schijnbaar wel. Graag dus ook nog opheldering over het Bosnische vliegtuig. Het kabinet heeft daar tot nu toe nog geen opheldering over kunnen verschaffen.

Lekken?

Ook blijft het antwoord onduidelijk hoe het kwam dat strijders van Kadaffi de helikopter konden opwachten en zo gemakkelijk konden overmeesteren. Het kabinet rept over de mogelijkheid van een lek maar zegt dat niet meer te kunnen achterhalen. Ik heb begrip voor het feit dat dit onder andere afhangt van informatie van de Libiërs, welke we niet hoeven te verwachten. Maar hoe zit het bijvoorbeeld met de mogelijkheid dat telefoonlijnen zijn afgetapt? Het kabinet geeft aan dat de kans hierop gering is. Waar is dit op gebaseerd? Is het niet zo dat dit wel te verwachten valt gezien het dictatoriaal regime en het feit dat een buitenlandse ingenieur wellicht om economische motieven een interessant figuur is om af te luisteren?

Lessen trekken en fouten toegeven

Voorzitter, we moeten ons niet helemaal opsluiten in deze ene casus. Maar het is wel cruciaal dat hier lessen worden getrokken, het kabinet heeft aangegeven dat het ‘lessons learned’ proces al is ingezet. Prima maar in dit debat graag wel duidelijk welke lessen er te trekken zijn. Dit is belangrijk, met name nu we aan de vooravond staan van twee nieuwe missies in Kunduz en met de bijdrage aan de no fly zone.

Voorzitter, afsluitend zou de ChristenUnie-fractie dus van de bewindslieden willen horen welke fouten er concreet zijn gemaakt en wat we vanaf nu beter gaan doen.