Vragen en antwoorden over de besluitvorming rondom de missie naar Afghanistan

V Wat is de aanleiding geweest voor het debat over de voorgestelde politietrainingsmissie?

A De Nederlandse krijgsmacht heeft een belangrijke en intensieve bijdrage geleverd aan stabiliteit en opbouw in de Afghaanse provincie Uruzgan. Eind 2010 vertrok Nederland als lead nation uit deze regio. De discussie over mogelijke verlenging van de Nederlandse bijdrage in Afghanistan betekende in februari 2010 het einde van kabinet-Balkenende IV. In april 2010 werd in de Tweede Kamer gesproken over een voortzetting van de Nederlandse bijdrage in Afghanistan. GroenLinks en D66 stelden met steun van de ChristenUnie, VVD, CDA en SGP voor om de mogelijkheid van een politietrainingsmissie te onderzoeken als alternatief voor een militaire missie (de motie Peters/Pechtold). Het toenmalige kabinet was demissionair en liet een besluit over aan het nieuwe kabinet-Rutte. Dit nieuwe kabinet heeft in het najaar de mogelijkheden voor een trainingsmissie onderzocht. Op 7 januari 2011 stuurde het kabinet de Artikel-100-brief naar de Kamer, met het voorstel voor de missie.

V Welk standpunt heeft de ChristenUnie eerder ingenomen ten aanzien van missies?

A De ChristenUnie heeft altijd zeer gehecht aan de versterking van internationale vrede en gerechtigheid. Dat heeft alles te maken met onze diepe overtuiging dat overheden eerst en vooral daartoe geroepen zijn. Deze lijn wordt ook gehanteerd in het verkiezingsprogramma (pagina 72). De partij heeft in haar geschiedenis nog nooit tegen een internationale missie gestemd. Dat betekent niet dat de ChristenUnie automatisch voor iedere missie stemt, maar alle aspecten zorgvuldig afweegt.

V De ChristenUnie had toch heel veel twijfels bij het eerste voorstel van het kabinet?

A Dat klopt. Samenvattend had de fractie grote twijfels over het positief beantwoorden van de effectiviteitvraag in het eerste voorstel dat het kabinet in de artikel 100-brief had voorgelegd. De belangrijkste pijnpunten waren:

• Community policing De artikel -100 brief liet grote ambitie zien ten aanzien van het versterken van de civiele politie. De Afghaanse politie moet meer oog krijgen voor de onderdrukte positie van vrouwen en Afghaanse gezinnen. Participatie van vrouwen in de rechtspraak en respect voor de mensenrechten moeten worden versterkt en de corruptie moet worden tegengegaan. Er lag een grote nadruk op het NAVO-deel van de missie. Gekeken naar het curriculum van de politieopleiding zou er meer aandacht moeten komen voor community policing. Het is dan de vraag of de Nederlandse ambities waargemaakt zouden kunnen worden.Wat de ChristenUnie betreft zou er in de politietraining meer aandacht moeten zijn voor de volgende onderdelen: kennis van de wet, mensenrechten, community policing, ethiek, maar ook het simpele lezen en schrijven, juist ook om de betrouwbaarheid en de geloofwaardigheid van de agenten bij de bevolking te vergroten.

• Positie van christenen Afghanistan is voor christenen geen veilig land om in vrijheid hun geloof te kunnen belijden. Voor de ChristenUnie is het onverteerbaar dat het land de doodstraf kent op afvalligheid. Op dit moment zitten twee bekeerde ex-moslims in een dodencel in afwachting van hun vonnis. De ChristenUnie vond dat het kabinet in haar eerste artikel-100 brief te weinig inzette op verandering van die wetgeving, versterking van de positie van deze minderheden en de vrijlating van deze gevangen.

• Duur opleiding De fractie had twijfels over de 6-weekse NTM-A basistraining van de rekruten. Deze periode is te kort. De ChristenUnie wil dat er een kop op de training komt, naast de basisopleiding, zodat de agenten meer toegerust zullen worden voordat ze de poort uitgaan met de POMLT’s voor begeleiding.

• Uitval Het uitvalpercentage van de training ligt op zo’n 40%, dat is veel te hoog. De ChristenUnie ziet graag dat de uitval wordt tegengegaan.

• Selectie van rekruten Het was niet duidelijk hoe Defensie erop gaat toezien dat het selecteren van nieuwe rekruten etnisch evenwichtig gebeurt, zodat dit niet opnieuw aanleiding is tot spanningen en conflicten tussen etnische groepen.

• Justitieel apparaat De ChristenUnie wil dat er meer justitieel experts vanuit Nederland worden geleverd om de politiemissie in te bedden in een goed werkende rechtstaat. Volgens de eerste brief zouden dit er maar vijf zijn.

• Offensieve/ defensieve taken Er zat in het eerste voorstel een grijs gebied tussen defensieve en offensieve taken van de op te leiden politie. Wat doen Nederlandse trainers, die samen met de Afghaanse collega’s met pantservoertuigen op patrouille is, wanneer gevraagd wordt om bijstand te leveren aan het Afghaanse leger omdat die bedreigd wordt door de Taliban? Zullen de Nederlanders dan de Afghaanse politie uit de voertuigen zetten en zelf terugrijden naar het kamp? Of zullen ze hen terzijde staan? Wanneer de Nederlanders helpen: is dit dan een offensieve of een defensieve actie? Ja, de Duitsers kunnen worden ingeroepen voor steun, maar wat als de Nederlanders met hun Afghaanse collega’s het dichts bij de dreiging zitten?

• Veiligheid van de Nederlandse militairen Het was niet duidelijk hoe het met de vurende luchtsteun van de Duitsers en de Verenigde Staten zit? Het is niet duidelijk hoe de inzetbaarheid van de F-16’s. Hoe zit het met de doorzettingsmacht van Nederland ten aanzien van de F16’s. Wat zijn de mogelijkheden van eigen helikopters?

• Versterking van justitieel apparaat en rechtstaat Mogelijk krijgen twee christenen de doodstraf alleen vanwege het feit dat ze zich bekeerd hebben tot het christelijk geloof. Het is niet duidelijk hoe, in het kader van de rechtspraak, meer overeenstemming kan worden verkregen, om volgens de Universele Rechten van de Mens, de doodstraf voor afvalligheid uit de strafwetgeving te krijgen.

• Financiering Het begrootte budget was volgens experts te weinig. Op Defensie wordt fors bezuinigd. Het is onacceptabel dat er geld vanuit het budget voor ontwikkelingssamenwerking naar de missie gaat.

V Wat is er sindsdien gebeurd?

A Op dinsdag 25 januari heeft de ChristenUnie-fractie tijdens de fractievergadering de kabinetsbrief besproken. De conclusie van dit beraad was dat de ChristenUnie de trainingsmissie die toen op tafel lag niet kon steunen.

Het eerste bezwaar richtte zich op de effectiviteit van de trainingsmissie. Het ging om de vraag of deze missie, in deze vorm, met deze inhoud, met deze basistraining, in deze provincie werkelijk een effectieve bijdrage kan leveren aan de versterking van de instituties en de autoriteiten in Afghanistan en aan de vergroting van het vertrouwen van de Afghaanse bevolking in de eigen politie. Onze twijfels richtten zich hoofdzakelijk op het NAVO-deel, niet het EUPOL-deel.

Ten tweede maakten we ons zorgen over de veiligheidswaarborgen. Onze twijfels concentreerden zich op de beperkte tijd van training van zes weken binnen de poort. Vervolgens worden de politiemensen in het veld gestuurd, buiten de poort, onder begeleiding van de Nederlanders. Daar zitten de grootste risico's voor de Nederlandse trainers. Joël Voordewind heeft daarom in het doorgevraagd over inhoud, vormgeving en duur van de training, en de mogelijkheden tot het veiligstellen van onze mensen. Ook leefden nog veel vragen over de zekerheid van luchtsteun van de Duitsers en van de Verenigde Staten en de inzetbaarheid van de F-16's.

Het kabinet is in het debat van woensdag en de daaropvolgende brief van afgelopen donderdag tegemoetgekomen aan al onze bezwaren.

V Wat zijn de belangrijkste toezeggingen aan de ChristenUnie?

A De belangrijkste toezeggingen zijn:

• Het verlengen van de basisopleiding tot minstens achttien weken en aanpassing van de inhoud van de training door meer nadruk te leggen op kennis van de wet, mensenrechten en ethiek.
• De politiemensen die Nederland zal trainen zijn niet gemandateerd om militaire taken uit te voeren. Wanneer de door Nederland opgeleide politiemensen schouder aan schouder met het Afghaanse leger tegen de Taliban vechten, volgen er sancties, tot aan stopzetting van onderdelen van de missie toe.
• Onder de juridische experts zal minstens één expert gespecialiseerd zijn in het onderwerp religieuze minderheden.
• Het kabinet heeft bovendien aan de ChristenUnie toegezegd zich tot het uiterste te zullen inspannen om de twee tot het Christendom bekeerde moslims vrij te krijgen, die de doodstraf dreigen te krijgen.
• De veiligheid van de trainingslocatie wordt verbeterd en bovendien wordt de training op de beveiligde locatie verlengd met tien weken.
• Militaire bijstand van de lead nation in de regio (op dit moment Duitsland) moet gewaarborgd zijn. Als er geen 100% zekerheid is over militaire bijstand, stopt de missie per direct.
• Nederland beslist over de inzet van F-16’s.
• Corrupte Afghaanse bestuurders worden aangepakt.
• De ChristenUnie heeft geëist dat de missie niet mag worden betaald door op armoedebestrijding te korten. Het kabinet is hierin tegemoet gekomen: de kosten van de missie worden niet betaald uit ontwikkelingsgeld.

V Hoe is de fractie tot haar uiteindelijk oordeel gekomen? Heeft zij haar leden en achterban betrokken bij de besluitvorming?

A Er lag voor de Tweede Kamerfractie een grote verantwoordelijkheid om wel of geen steun uit te spreken voor het kabinetsbesluit voor het sturen van politietrainers, en militairen ter bescherming, naar Afghanistan. Zorgvuldigheid stond voor de ChristenUnie voorop. Wij hebben onze leden en achterban hiervoor dan ook de mogelijkheid gegeven. Zo is er tijdens de Vriendendag op 22 januari een drukbezochte bijeenkomst over de trainingsmissie naar Afghanistan gehouden. Veel mensen hebben per e-mail en telefonische hun reactie gegeven. Ook hebben we specifiek een aantal deskundigen uit onze achterban geraadpleegd. Alles wat werd ingebracht hebben wij betrokken in onze afweging en hebben aanleiding gegeven voor extra vragen aan het kabinet. Uiteindelijk heeft de fractie de toezeggingen van het kabinet op onze pijnpunten gewogen en op gewetensvolle wijze een finale afweging gemaakt en steun uitgesproken aan de mannen en vrouwen die we naar Afghanistan sturen.

V Waarom trainen de we de Afghaanse politieagenten niet in Nederland?

A Door alle experts wordt deze suggestie sterk afgeraden. Je haalt daarmee voornamelijk analfabete mensen die nog nooit hun provincie uit zijn geweest naar een totaal ander land om hen in een niet te vergelijken situatie te trainen als politieagent. Juist de context in een gebied als Kunduz vraagt om intensieve training in de eigen omgeving.

V Maakt de ChristenUnie zich geen zorgen over het geringe maatschappelijke draagvlak voor deze missie?

A Ja. Als uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de Nederlandse bevolking deze missie niet ziet zitten baart dat de fractie zorgen. We voelen de verantwoordelijkheid en hebben ook het kabinet daarop gewezen om er alles aan te doen dat draagvlak te vergroten. Het is overigens goed op te merken dat alle partijen, of ze voor of tegen waren, de mannen en vrouwen die worden uitgezonden sterkte, wijsheid en een behouden thuiskomst hebben toegewenst. Wij zullen als fractie de mannen en vrouwen steunen en opdragen in onze gebeden.

V Wat zijn de toezeggingen waard? Is dat niet teveel een papieren werkelijkheid?

A De ChristenUnie heeft hierop het kabinet scherp bevraagd: wat houden die toezeggingen in? Het kabinet heeft toegezegd dat er een akkoord wordt gesloten met de Afghaanse overheid in Kabul, dat Afghaanse politieagenten die wij gaan trainen niet schouder aan schouder met het Afghaanse leger zullen vechten tegen de Taliban. Mocht dat akkoord niet gesloten worden dan zal dat ertoe leiden dat de missie niet door zal gaan. De ChristenUnie zal de komende weken er scherp op toezien dat deze toezegging nagekomen wordt.

V Waarom is het slotdebat niet uitgesteld?

A Na afloop van de tweede termijn van het debat Afghanistan volgde er een procedurevergadering waarin de gang van zaken werd besproken. De meerderheid van de fracties wilde het debat die avond nog plenair afronden. De ChristenUnie was hier ook een voorstander van. Er lag voldoende informatie op tafel om die avond al een conclusie te kunnen trekken. Bovendien heeft de fractie alle tijd gehad om haar eigen deskundigen te kunnen raadplegen.

Heeft u nog meer vragen? Stuur dan uw mail naar de fractie: christenunie@tweedekamer.nl.

Bekijk hier de bijdrage van André Rouvoet aan het slotdebat (video)