Het is een historisch dieptepunt: 28 zetels voor de christelijke partijen. Maar ChristenUnie, SGP en CDA bezetten wel 27 zetels in de Eerste Kamer: ruim een derde. Confessionele politiek is beslist niet weg uit Nederland. Er zijn vitale partijen die zich nu opmaken voor nieuwe verkiezingen.

Getallen zeggen niet alles. Al in de begintijd was Groen van Prinsterer slechts omgeven door een handvol medestanders. Het ging Groen om het geluid. Kamerzetels zijn een middel om dat geluid te versterken.

Het begrip ”confessioneel” zegt iets over deze principiële houding. Het is een verzamelbegrip geworden voor de ”belijdende” rooms-katholieke en protestantse stromingen in de politiek. In protestantse kring heeft dit woord een diepere klank. Het gaat erom wát je belijdt. Groen van Prinsterer wilde „Evangeliebelijder” zijn. Trouw zijn aan het Evangelie leidt tot een zelfstandige opstelling in de politiek, desnoods tegen de hoofdstroom in. Bekend is zijn uitspraak dat je krachtig bent als je vasthoudt aan beginselen: „In ons isolement ligt kracht.” Dit is het fundament van ”beginselpartijen” die zo’n uniek onderdeel zijn van het Nederlandse politieke systeem.

Bij Abraham Kuyper zien we een grootse poging de beginselen waar Groen over sprak weer geplant te krijgen in het hart van het Nederlandse volk. Kuyper zei eens dat zijn leven werd gedreven door de gedachte „heel mijn volk en vaderland weer gelukkig te maken door het terug te lokken naar die enig betrouwbare paden des levens, die voor mij afgetekend liggen in de ordinantiën Gods.” Leven naar de ordeningen van God maakt gezinnen en samenlevingen sterk en gezond. Hier klopt het hart van christelijke, confessionele politiek.

De vraag voor ons vandaag is hoe we deze politiek voortzetten. Dat is de vraag naar geloof en naar overtuigende politiek. Uiteindelijk moet ook hier Gods Geest gaan waaien om diepere verandering teweeg te brengen.

Het valt niet te ontkennen dat christelijke partijen in een hard gevecht verwikkeld zijn om hun geluid goed te vertolken. De individualisering en ontideologisering zijn zo sterk dat het begrip voor wat christenen drijft verder taant. De fragmentering van onze samenleving leidt ertoe dat iedereen in eigen compartimenten leeft en onverschillig komt te staan tegenover andere burgers. Publieke gemeenschappelijkheid verbrokkelt en eigenbelang en groepsdenken nemen toe. Christelijke politiek heeft dit altijd willen overstijgen, maar wordt teruggedrongen in de privésfeer.

Het huidige kabinet past bij deze tijdgeest. Op geen enkele manier maakt het duidelijk dat levensbeschouwing een ordenend principe is voor de samenleving. Het vorige kabinet had nog een agenda voor de samenleving en oog voor het gezin en rentmeesterschap. Het is opvallend dat deze opmerkelijke wending het resultaat is van een richtingenstrijd in het CDA, waarbij de conservatieve vleugel het voorlopig gewonnen heeft. Het confessionele karakter van het CDA staat hierdoor verder onder druk.

In deze situatie kan de confessionele erfenis een houvast zijn. Schrijf haar niet af! Christelijke politiek heeft de samenleving en de cultuur van dit land diepgaand gevormd. Als mensen verlangen naar betrouwbaarheid, degelijkheid, saamhorigheid, kunnen ze ook weer ontvankelijk worden voor de boodschap van de christelijke politiek. Waarom zou Wilders het moeten hebben over de christelijke grondslagen van onze cultuur?

Ik zie drie belangrijke kernen in deze confessionele erfenis. In de eerste plaats is er de erkenning van een overheid die een dienst heeft te vervullen in de samenleving. Christelijke politiek heeft altijd oog gehad voor het hoge ambt en de normerende functie van de overheid. De overheden staan in dienst van een hogere gerechtigheid. Burgers verlangen een bescheiden, dienstbare, betrouwbare en rechtvaardige overheid. Daarvan spreekt de christelijke politiek.

In de tweede plaats behoort ook de ordening van onze samenleving tot de confessionele erfenis van ons land. Het gaat dan om de vrijheid voor levensbeschouwelijke organisaties om in eigen kring hun eigen beleid te bepalen, ruimte voor eigen initiatief en verantwoordelijkheid, een bloeiend gezins- en verenigingsleven als fundament voor maatschappelijke ontplooiing en onderling hulpbetoon.

Een derde kern van de confessionele erfenis is de grote nadruk op verantwoordelijk burgerschap. Nederlanders is altijd geleerd een bijdrage te leveren aan de samenleving. Gelukkig zijn veel christenen daarin nog altijd actief, individueel of georganiseerd, in hulpverlening, opvang, zorg en diaconaat. Juist in ons huidige tijdsklimaat is deze inzet belangrijk. De inzet voor de samenleving behoort bij de waardevolle confessionele erfenis die ook in onze tijd mensen aanspreekt. Als de Geest gaat waaien kan ook deze erfenis sterker gaan leven.

Prof. dr. Roel Kuiper is lid van de Eerste Kamer voor de ChristenUnie en bijzonder hoogleraar christelijke filosofie in Rotterdam. Dit is een verkorte versie van zijn lezing vrijdag op de VCH-studiedag ”Ondergang van de confessionelen?”

Bron: refdag.nl