Meneer de voorzitter,

Allereerst heet ik de minister ook namens onze fracties welkom in deze Kamer.

MdV, het wetsvoorstel dat wij hier behandelen is in meer dan een opzicht ongelukkig. Het tornt aan het besef bij betrokkenen dat de partnertoeslag tot 2015 behoort bij een verzekerd inkomen. Dat de overheid hier nu zelf op terugkomt, raakt aan het vertrouwen dat burgers in een overheid stellen. Maar ook wie meent dat iedereen zijn of haar steentje moet bijdragen – dat uitgangspunt delen onze fracties ook – zou vervolgens moeten beseffen dat hier gekort wordt op het inkomen van een groep ouderen die nauwelijks nog kansen hebben dit inkomensverlies te compenseren door arbeid. Ook dat maakt dit wetsvoorstel ongelukkig. Daadkracht is goed, zeker ook als er bezuinigd moet worden, maar dit is een daadkracht met blinde trekken.

Onze bezwaren zijn hiermee eigenlijk al uitgetekend. In de eerste plaats gaan deze over de inbreuk die wordt gemaakt op het perspectief dat ouderen met een partnertoeslag gegeven is tot 2015. In 2015 wordt de toeslag geheel afgebouwd. Dat besluit is genomen na een grondige discussie. Ook toen al werd beseft dat niet ieder huishouden die partnertoeslag zomaar kan missen. Er blijven zich situaties voordoen van kostwinnerschap of van een situatie waarin een van de partners niet kan werken of zorgtaken vervult of zich inzet voor andere dingen dan het verwerven van een inkomen. De aanlooptermijn naar 2015 is steeds met zorgvuldigheid omgeven geweest. Mensen moesten zich kunnen instellen op een situatie van een inkomensterugval, zeker wanneer er geen sprake is van een substantieel aanvullend pensioen. Met die zorgvuldigheid wordt nu gebroken. Er wordt zelfs een soort ‘overvalbezuiniging’ van gemaakt. Omdat het kabinet de bezuiniging al vanaf 1 januari in wil boeken, worden betrokkenen nauwelijks een maand van tevoren via een brief van de SVB op de hoogte gesteld van de korting met veel verontrusting bij de doelgroep in het land. Hier zet de overheid haar eigen betrouwbaarheid op het spel.

In de tweede plaats verdient ook de maatregel zelf de kritische aandacht. Het gaat om een korting die in werking treedt boven een bruto inkomensgrens van 20.000 Euro per jaar (110% WML). Dit is een lage grens. Meer dan 85% van de AOW-ers met een partner jonger dan 65 krijgen met de korting te maken. Uit cijfers die het ministerie nog deze week beschikbaar stelde – waarvoor dank – blijkt dat een kleine helft van de huishoudens tussen de 20.000 en 40.000 Euro per jaar aan bruto inkomen ontvangt. Ruim 20% zit in de categorie tussen 20.000 en 30.000. Nemen we in aanmerking dat de lasten van gepensioneerden in een aantal opzichten niet dalen, denk aan extra lasten voor ziektekosten, dan is het wat al te gemakkelijk gedacht dat de partnertoeslag in een meerderheid van de huishoudens wel gemist kan worden. Deze categorie wordt ook geraakt door andere nieuwe lasten. Ik heb de rekenvoorbeelden gemist van de huishoudens die hiermee te maken krijgen, waarbij het effect van de cumulatie van maatregelen in beeld komt. Het gaat niet om een enkele maatregel, maar om het hele plaatje. Ik zou de minister willen vragen hier eens op te reageren.

In de derde plaats moet iets gezegd worden over de kansen van de betrokken ouderen op de arbeidsmarkt. Als motivering bij de invoering van de korting wijst het kabinet op het belang van arbeidsparticipatie. Ik noem dat een wrang argument. Ongeveer 65% van de gevallen waarin een partnertoeslag kan worden toegekend betreft partners in de leeftijdscategorie 61-64 jaar. In deze leeftijdscategorie is de arbeidsparticipatie nu 30%. Wie nooit een baan heeft gehad of zelfs wie in deze leeftijdscategorie een baan verliest, hoeft niet te denken eenvoudig wel ergens serieus werk te vinden. Van de 60-plussers die hun baan kwijtraken, slaagt slechts 8% erin binnen twee jaar weer aan werk te komen. Dit argument kan daarom het beste van tafel worden genomen. De huishoudens die in 2015 de partnertoeslag niet meer zullen krijgen, hebben zich op deze situatie kunnen voorbereiden, de huishoudens die per 1 januari met deze korting overvallen worden hebben nauwelijks alternatieven voor het wegvallen van dit stukje inkomen.

Tot slot: toetsing van het eigen inkomen is nooit een criterium geweest bij de toekenning van de AOW. Dat deze toetsing nu wordt geïntroduceerd is nieuw, maar creëert ook een ongelijkheid die ongelukkig is. De maatregel pakt met name ongunstig uit voor kostwinners die een pensioenregeling getroffen hebben (of zelf of via een werkgever). De korting op de partnertoeslag reduceert het huishoudinkomen en betekent dat er uit het opgebouwde eigen pensioen moet worden bijgepast. Dit is geen beloning voor goed pensioengedrag. Bovendien is dat opgebouwde eigen pensioen ook niet eens welvaartsvast. Het vreemde is intussen dat mensen die een financiële positie via vermogensvorming hebben geregeld buiten de korting blijven. Is dit onderdeel van nieuw beleid? Krijgt de burger nu de boodschap mee dat hij beter voor zijn oude dag kan sparen via eigen vermogensvorming dan via werknemersverzekeringen?

MdV, onze fracties hebben zwaarwegende bezwaren tegen dit wetsvoorstel. Bij alle inhoudelijk bezwaren voegt zich het bezwaar van de snelle invoering. Het is een ‘overvalbezuiniging’. Wat onze fracties betreft heeft de overheid het voorbeeld te geven van betrouwbaar bestuur door niet ineens het inkomensperspectief van ouderen te wijzigen. Er zijn nog wel andere domeinen waarop bezuinigingen gerealiseerd kunnen worden. En als er getornd zou moeten worden aan de partnertoeslag dan kan dat alleen als in kaart is gebracht wat alle lasten en maatregelen nu precies uitwerken op het inkomen van betrokken groepen. Pas dan kan worden vastgesteld welke bovenlaag van deze doelgroep het ook wel kan stellen met een verlaagde toeslag. Maar zo’n maatregel vergt een zorgvuldiger voorbereiding dan nu het geval is geweest.

Wij zijn met belangstelling uit naar de antwoorden van de regering.