Hoe is het om, als demissionair kabinet, op deze manier een begroting te maken?

Het was een bijzondere Prinsjesdag, omdat we geen volwaardige plannen kunnen presenteren, maar we moeten wel gewoon een sluitende begroting leveren. Alle overschrijdingen moeten worden opgelost en dat levert een vrij stevig bezuinigingspakket op voor de komende jaren. Dit alles om een begin te maken om de overheidsfinanciën op orde te krijgen. Het is anders dan andere jaren, en dat heeft wel een bijsmaak, omdat je weet dat we in afwachting zijn van een nieuw kabinet en omdat we waarschijnlijk zelf niet meer de begroting van 2011 zullen uitvoeren.

Hoe heeft de ChristenUnie haar stempel op de begroting kunnen drukken?

Je kunt stellen dat de invloed van de ChristenUnie, ten opzichte van de vorige jaren, groter is geworden, aangezien we met twee partijen deze begroting moeten maken. Het is nu zo dat we met drie bewindslieden verantwoordelijk zijn voor vijf aparte begrotingen. Dat waren er in de afgelopen jaren twee.

Als het gaat om de bezuinigingen van drie miljard, die we vooraf al hadden afgesproken, heb ik met name met de Minister van Financiën stevig moeten onderhandelen. We hebben als ChristenUnie er op gelet dat er geen bezuinigingen in de begroting werden opgenomen, waar wij als partij geen steun voor konden geven.

Er waren twee overwegingen voor ons als ChristenUnie, die wij belangrijk vonden bij het maken van deze begroting: het moest een bijdrage leveren aan het op langere termijn gezond maken van de overheidsfinanciën, dus structurele bezuinigingen. En de plannen moesten in lijn liggen van ons verkiezingsprogramma. Omdat ik niet wilde meewerken aan het op voorhand uitvoeren van een agenda die niet van de ChristenUnie is, heb ik voorstellen die niet in het verkiezingsprogramma stonden van meet af aan geblokkeerd.

Sommige kranten kopten vooraf aan Prinsjesdag dat de kinderopvang 'onbetaalbaar' en weer 'een luxe' zouden worden. Klopt dit beeld?

De meeste commentaren die ik vooraf gelezen heb, waren prematuur. Ik heb berichten gelezen dat er volgend jaar 800 miljoen bezuinigd zou worden op de kinderopvangtoeslag, daar is dus helemaal niets van waar. We hebben voor de zomer al maatregelen, met toestemming van de nieuwe Tweede Kamer, getroffen om een noodzakelijke overschrijding van het kinderopvangbudget goed te maken. We moesten deze overschrijding wel oplossen. Dat vond de Kamer niet leuk, maar dat vond ik als minister ook niet leuk. Dat er in 2011 massaal gesneden zou worden in de kinderopvangtoeslag, zijn indianenverhalen.

In de afgelopen jaren is er enorm veel geld naar de kinderopvangtoeslag gegaan. Dat had te maken met de verkiezingsprogramma’s van 2006. In 2005 ging er ongeveer 700 miljoen naar de kinderopvangbudget en in 2010 bijna 3 miljard. Een enorme toename van het budget. Achterliggende gedachte: Dit zou bijdragen aan een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen. Maar, ieder rapport van het Centraal Plan Bureau laat zien dat er van die achterliggende gedachte minder uitkomt dan verwacht. Natuurlijk is het vervelend dat mensen meer moeten gaan betalen voor de kinderopvang, maar de bezuiniging is wel verantwoord als je ziet dat van de huidige bijdrage. Bijna tachtig procent wordt betaald door de Staat via die kinderopvangtoeslag, en het levert niet die verwachte stijging van de arbeidsparticipatie van vrouwen. Dan is het niet meer dan verantwoord dat we daar een plak vanaf halen, maar wat mij betreft wel op zo'n manier dat we daarmee de lagere inkomens ontzien. Dat hebben we voor 2012 ingeboekt. Hoe het nieuwe kabinet dat in gaat vullen, weet ik niet - ik kan niet over mijn graf heen regeren. Maar als je nu kijkt naar modale inkomens met twee kinderen in de dagopvang onder de vier jaar: die gaan straks ongeveer zeven euro extra per week betalen. Het is vervelend als het meer wordt, maar niet onoverkomelijk. Of het nou linksom of rechtsom is, op een één of andere manier betalen mensen mee aan de bezuinigingen in verband met de crisis.

Hoe zit het met het Kindgebondenbudget?

Het kindgebondenbudget wordt verhoogd. Het gaat om veel geld. Een bedrag wat al gauw neerkomt op honderdvijftig euro extra bij een tweede kind. Ik ben tevreden dat we de toezegging die de ChristenUnie heeft aangedragen in het coalitieakkoord over de verhoging van het Kindgebondenbudget nu kunnen nakomen. Vorig jaar heeft het Kabinet deze verhoging niet door kunnen laten gaan, in verband met de crisis. We komen de toezegging nu gewoon na.

Kijkt u tevreden naar de gepresenteerde plannen?

Het is nooit leuk voor een kabinet of minister om te bezuinigen. Ik snap zeker de reacties dat mensen zeggen: dat gaan we in de portemonnee voelen. Dat is natuurlijk waar. Ik ben tevreden dat we de vooraf afgesproken drie miljard euro aan bezuinigingen hebben kunnen invullen. Ik weet wel één ding zeker: als er een nieuw kabinet zit, dan komt er nog een hele klap overheen. Dat is geen feest. Wat ik belangrijk vind: tot dusver heeft de gemiddelde Nederlander gelukkig niet veel gemerkt van de crisis. Behalve als je je baan bent kwijtgeraakt. Dat hakt er natuurlijk ongelooflijk in. Het kan nu niet anders dan we moeten bezuinigingen. Dit betekent dat we maatregelen moesten treffen die allerlei groepen in de samenleving zullen raken. Dat is geen feest, dat doe je niet graag. Maar het is wel nodig, om juist op de lange termijn de solidariteit tussen jong en oud, gezond en ziek te kunnen behouden. Dat betekent dat we dat offers van iedereen moeten vragen. Dat zal de komende jaren ook geen pretje zijn. De kunst is dan om het op zo'n manier te doen dat het eerlijk gebeurd en de lagere inkomens zoveel mogelijk worden ontzien. In die zin ben ik wel tevreden: die 18 miljard die Rutte en de zijnen zich hebben voorgenomen om te bezuinigen - laten we even aannemen dat dat kabinet er komt - daar hebben wij er inderdaad al drie miljard van ingevuld. En van die 3,2 miljard kan ik met opgeheven hoofd zeggen dat het op een verantwoorde manier is gebeurd. En ik moet nog maar afwachten hoe die andere 14,8 miljard wordt ingevuld, daar heb ik geen invloed op. Hier heb ik wel invloed op gehad en dat stemt tevreden.

Feiten en cijfers over de aanpassing van de ouderbijdrage voor de kinderopvang (Ministerie van OCW)