Hieronder volgt de inbreng van Arie Slob in de eerste termijn van het debat:  

,,Mevrouw de voorzitter, via u wil ik de 'dienstwillige dienaar van Hare Majesteit de Koningin', zoals de heer Lubbers zichzelf zo fraai noemde, hartelijk bedanken voor het uitgebreide eindverslag van zijn werkzaamheden zoals wij dat gistermiddag mochten ontvangen. We konden wel enige uitleg gebruiken bij de ontwikkelingen zoals die zich in de afgelopen tijd hebben voorgedaan. En zelfs na het lezen van het voor een deel chronologische verslag blijven er nog de nodige vragen over. Jammer dat de drie 'mannen van ferme wil‘ vandaag er het zwijgen toe doen. Zijn ze bang dat de broze eenheid in de kiem wordt gesmoord? Als de heer Wilders dit bedoelde toen hij in het debat over de eerste formatieronde van 29 juni jl. betoogde dat de informatie transparanter moest worden, dan vind ik dit wel een heel bijzondere vorm van transparantie. Het valt me ook tegen. Uit verslag van informateur blijkt dat de drie heren toch redelijk langs de opdracht van Hare Majesteit en de informateur heen hun eigen weg zijn gegaan. Dat vraagt om het afleggen van verantwoording.

Mijn fractie heeft voor dit debat geen behoefte aan uitgebreid zwartepieten over de vraag of er nu wel of niet aan een informatieopdracht is voldaan en wie al of niet de matchmaker van een mogelijk straks te vormen kabinet is. Al kunnen we ons wat het laatste betreft goed voorstellen dat de rode druiven bij bepaalde partijen erg zuur zijn. En alleen naar anderen wijzen volstaat dan niet.

Niet zwartepieten dus, maar er zijn wel veel vragen te stellen over de gang van zaken in de informatieronde onder leiding van de heer Lubbers. Onder meer over de conclusie die hij op vrijdagmorgen 23 juli direct na het vertrek van de heer Verhagen al trok. Nog voordat een aantal fractievoorzitters met hem had gesproken. In zijn eindverslag schrijft de heer Lubbers dat hij dit deed om verwarring en speculaties in de media te voorkomen. Voor welke verwarring en speculaties was hij bevreesd, vraag ik hem. En wat dreef hem nu ten diepste om hiervoor te kiezen en niet terug te gaan naar HM de Koningin met de boodschap dat uitvoering van zijn opdracht (te weten het in beeld brengen van een stabiel meerderheidskabinet) door de opstelling van onder anderen VVD, PVV, GroenLinks en PvdA niet mogelijk was?

Zowel in het verslag als tijdens persconferentie is er in de omschrijving van het toekomstig kabinet creatief met taal omgegaan. Dat werkt echter versluierend. Uit oogpunt van staatsrechtelijke helderheid vraag ik - via de voorzitter - de heer Lubbers of hij de formulering uit zijn opdracht: '...dat kan rekenen op een vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal' heeft verstaan zoals we dat gewend zijn, namelijk doelend op een regulier meerderheidskabinet dat kan rekenen op steun in zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Als dit het geval is, kunnen we niet anders dan concluderen dat de informatiepoging van de heer Lubbers mislukt is.

Het moet gezegd worden dat het van de heer Lubbers – bedoeld of onbedoeld – een knappe prestatie is geweest om de heer Verhagen nu wel bij VVD en PVV aan de onderhandelingstafel  te krijgen. Eind juni nog zei Verhagen dat hij zich niet aan de onderhandelingstafel liet praten. Toen gaf Verhagen namens de CDA-fractie aan dat hij absolute duidelijkheid van de PVV wilde over de grootste verschillen met het CDA: onder meer over de beginselen van de democratische rechtsstaat, etnische registratie en de strijd tegen de islam als kernpunt van het buitenlands beleid van Nederland. VVD en PVV moesten daar geloofwaardige oplossingen voor vinden. Over zulke zaken ga ik niet marchanderen, aldus Verhagen. Kan hij met droge ogen volhouden dat door de nu gemaakte keuze deze lastige maar zeer terechte vragen over de rechtsstaat omzeild zijn? Dat gelooft hij toch zelf niet. Zeker niet nu we begrepen hebben dat de PVV ‘gewoon’ gaat meeonderhandelen over het regeerakkoord.

De heer Lubbers was tijdens zijn persconferentie overigens duidelijker dan in zijn verslag: dit wordt een bijzonder meerderheidskabinet waarvan één van de partijen geen ministers levert. Daarmee is de PVV dus één van de constituerende partijen van het te vormen kabinet én dus gewoon regeringspartij. Ik stel het maar vast en als ik door Rutte en Verhagen niet beargumenteerd wordt tegengesproken, ga ik ervan uit dat ze deze conclusie delen.

Mede gelet op de stevige inzet van de heer Verhagen in de beginfase van de formatie mogen we nu toch van hem verwachten dat hij nu klare wijn zal schenken over de positie van het CDA. In maart van dit jaar (nog geen vijf maanden geleden) gaf de heer Verhagen aan dat Wilders angst en haat verspreidt. Hij zou op een onsmakelijke wijze mensen tegen elkaar opzetten. En de belangen van de Nederlandse bevolking en de reputatie van Nederland in de wereld beschadigen. Vindt Verhagen dat nog steeds, vraag ik hem. En als Wilders met een provocerende Fitna II komt en opnieuw de Turkse premier Erdogan voor total freak uitscheld, valt dat straks allemaal onder de strekking van de verlovingsverklaring van de heren Rutte, Wilders en Verhagen waarin ze melden dat de partijen 'elkaars verschil van inzicht accepteren en op grond van eigen inzicht daarnaar zullen handelen'? Ik ben ook benieuwd wat de heer Rutte daar van vindt. Het is opvallend hoe stil de VVD is als het om dit soort wezenlijke zaken gaat.

Zoals in het eindverslag van de heer Lubbers al is terug te vinden, vindt de fractie van de ChristenUnie de conclusie van de heer Lubbers om te onderzoeken of er een kabinet van VVD/CDA met gedoogsteun van PVV kan komen, de slechtst denkbare uitkomst van deze informatie. Naar onze opvatting past in deze tijd van financiële en economische crisis een stabiel meerderheidskabinet. We waren het eens met de heer Rutte die eind juni nog opmerkte dat er een stabiel kabinet moet komen dat met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zijn hele termijn zal uitzitten. Die zekerheid is er nu niet en dan formuleer ik het optimistisch. De opgaven waar we in deze tijd voor staan zijn immens groot. Dit is geen tijd voor wilde en ondoordachte experimenten. Ook niet voor blokkaden van mogelijkheden om wel tot een stabiel meerderheidskabinet te komen dan nu wordt voorgesteld. Nog niet alles is op dat punt onderzocht. De schouders moeten tegen elkaar aan. En er mag ook geen enkele onduidelijkheid zijn over de wijze waarop we in dit land met onze rechtsstaat omgaan. In tegenstelling tot veel andere landen in de wereld, zijn onze vrijheden ongedeeld en gelden ze voor iedereen gelijkelijk.

Voor dit moment wachten we af wat de volgende stap van Hare Majesteit de Koningin zal zijn.‬ Voorts zullen wij, zoals het hoort, een nieuw kabinet uiteindelijk beoordelen op de inhoud van het regeerakkoord.