Maar zonder gekheid: het is beter dat de verkiezingen nog even op zich laten wachten. Niet alléén vanwege ‘het landsbelang’, zoals allerlei D66-prominenten ineens om het hardst betoogden – kennelijk hadden ze ontdekt dat er zoiets bestaat. Nee, de voornaamste reden is een andere. ‘Nederland is in verwarring, sinds de Fortuyn-revolutie’, wordt er gezegd en niet ten onrechte. Maar eerlijk gezegd denk ik dat vooral Den Haag in verwarring is! Hebt u dat nou ook, dat gevoel dat veel partijen zichzelf niet meer zijn, de weg een beetje kwijt zijn? Kijk, vroeger had je grofweg de socialisten, de liberalen en de confessionelen. Toen wist je nog wat je aan de partijen had, waar ze voor stonden. Kom daar vandaag de dag maar eens om. Zetelwinst en populariteit zijn belangrijker dan herkenbaarheid en consistentie. En dus is het motto ‘zeggen wat je denkt’, wat vaak neerkomt op ‘zeggen wat de mensen willen horen’.

En dan heb ik het echt niet alleen over de LPF en Geert Wilders. Ook gevestigde partijen ontdoen zich langzaam maar zeker van hun ideologische verenpak.

Een kernprobleem in de Haagse politiek is dat vooral de grote partijen voortdurend naar elkaar én naar de kiezer kijken. Daardoor verschieten ze van kleur en gaan ze steeds meer op elkaar lijken. Dan moet je niet gek opkijken als in die kringen mensen als VVD-minister Hoogervorst en PvdA-Kamerlid Samson gaan pleiten voor een tweepartijenstelsel, waarbij je als kiezer dus mag kiezen tussen lichtgrijs en donkergrijs… Anderen – Wouter Bos, Geert Wilders – blijken halve eeuw terug in de tijd te willen met plannen om de Tweede Kamer te halveren; in feite een forse verhoging van de kiesdrempel en dus een effectief middel om de kleinere partijen met een uitgesproken en herkenbaar profiel uit de parlementaire democratie te drukken. Weg veelkleurigheid! Hoezo bestuurlijke vernieuwing?!

 

Daar hebben we de afgelopen weken toch al fraaie staaltjes van gezien. De grote winst is natuurlijk wel dat de onzalige voorstellen van dit kabinet voor een districtenstelsel definitief van de baan zijn. En ook om het – voorlopige – afscheid van de gekozen burgemeester zullen we geen traan laten. Op dat punt heb ik mij overigens verbaasd over de opstelling van mijn CDA-collega Maxime Verhagen, die naar aanleiding van het debat in de Eerste Kamer andere partijen verweet dat ze niet staan voor hun opvattingen. Even op een rijtje: het CDA is sinds mensenheugenis en ook in zijn verkiezingsprogramma 2002 voor de kroonbenoeming van de burgemeester, volgens het regeerakkoord van Balkenende I niet meer, in de verkiezingscampagne van 2003 weer wel en volgens het regeerakkoord van Balkenende II weer niet. ’t Zal mij benieuwen wat er in het volgende verkiezingsprogramma komt te staan…

 

Maar we zouden onszelf als ChristenUnie tekort doen als we er mee zouden volstaan om te juichen over het feit dat de bestuurlijke vernieuwing op een laag pitje is gezet. Natuurlijk, wij vinden dat je de afstand tussen de kiezers en de politiek niet moet proberen te overbruggen met allerlei stelselwijzigingen. Wat er mis is in de politieke cultuur los je niet op met geknutsel aan de  structuur. Maar er zijn wel degelijk knelpunten. Wie de analyse in het post-Fortuyn tijdperk serieus neemt – en de ChristenUnie doet dat – kan niet afzijdig blijven in het debat over modernisering van de politieke en staatkundige verhoudingen in ons land. En in dat opzicht zijn we tot nu toe sterker geweest in het aangeven wat we niet willen en veel minder in het duidelijk maken wat wij wél willen.

 

De uitdaging voor ons is om de vernieuwing van de politieke cultuur door te trekken naar het politieke systeem en de analyse van wat er mis is in de verhouding tussen bestuur en burgers handen en voeten te geven via eigen voorstellen voor politieke hervormingen. Laten we minister Pechtold maar op weg helpen met zijn ‘brede agenda’. Daar horen ook thema’s bij als de politieke cultuur, de betekenis van politieke overtuigingen voor een vitale democratie, integriteit en betrouwbaarheid van politici, de ‘ontdemocratisering’ als gevolg van de gemeentelijke schaalvergroting en het verminderen van het aantal Statenleden. En wat dacht u van de directe verkiezing van de Eerste Kamer, zoals onlangs door Egbert Schuurman bepleit? Of het punt waar ons raadslid Schutte uit Rozenburg deze week in de kranten op wees: een heldere toewijzing van verantwoordelijkheden, ook op lokaal niveau.

 

Laat onze nieuwe voorzitter deze handschoen oppakken en een stevige commissie in het leven roepen die zijn tanden hier in gaat zetten. We hebben genoeg mensen in huis met een klinkende reputatie op dit terrein! Dat móet een vernieuwend, helder en constructief rapport kunnen opleveren! Geen bestuurlijke vernieling, maar politieke reformatie!

 

Vrienden en vriendinnen, ik prijs me gelukkig dat we als ChristenUnie temidden van alle partijpolitieke verwarring een geheel eigen positie hebben. En dat zeg ík niet alleen, dat is ook het oordeel van de parlementaire pers: de ChristenUnie is een zelfstandige en onafhankelijke partij, die niet meewaait met ieder zuchtje wind, die – misschien wel als enige – niet valt in te delen in de blokken ‘coalitie’ en ‘oppositie’, die een eigen, consistent en herkenbaar profiel heeft en een stevige stek in het parlement. Ik ben niet chauvinistisch, maar ik zou het bijna worden! Zeker als we zien dat we met z’n drieën regelmatig mooie resultaten boeken. Een paar voorbeelden. Eindelijk is er parlementaire erkenning gekomen van de Armeense genocide door Turkije, aan het begin van de vorige eeuw, via een unanieme aanvaarding van een ChristenUnie-motie; daarbij mag het belangrijke voorwerk van Leen van Dijke niet onvermeld blijven! Een ander voorbeeld: de politiek stond jarenlang met de rug naar de industrie toegekeerd, maar dankzij Arie Slob is het tij gekeerd en kwam er een Industriebrief, waarmee de internationale concurrentiepositie van Nederland verbeterd kan worden. Dankzij een amendement van Tineke Huizinga investeert Nederland fors in het tegengaan van de ontbossing van veenwouden in Indonesië – dat klinkt als een ‘ver van mijn bed’-onderwerp, maar het is cruciaal voor de bescherming van het klimaat op aarde. En – om nog één succes te noemen – onlangs heeft  de Eerste Kamer unaniem het wetsvoorstel strafbaarstelling van discriminatie van gehandicapten aanvaard, dat jaren geleden via een motie van mijn hand van het paarse kabinet is afgedwongen. Vandaag is Jan Troost, de voorzitter van de CG-Raad in ons midden. Jan, het was een voorrecht om hier samen met jou voor te strijden!

 

Overigens: wie uit mijn tevredenheid over onze stabiele positie zou concluderen dat er in de ChristenUnie geen beweging zit, moet ik teleurstellen. Het denken staat bij ons niet stil. Gelukkig niet! Dat leidt soms ook tot echte vernieuwing van ons politieke denken. Zo mocht ik op 22 januari bij ons eerste lustrum een appèl over relatiepolitiek in ontvangst nemen: een nieuw en eigentijds accent binnen het authentiek christelijk-sociale denken van de ChristenUnie. Aandacht voor de betekenis van relaties in een sterk geïndividualiseerde samenleving, zeg maar ‘van ik naar wij’: dat is toch typisch ChristenUnie?!

 

Het hoort ook bij ons om vanuit onze  principiële uitgangspunten en binnen de kaders van ons programma constructieve antwoorden te zoeken op grote vragen. Ik denk aan het debat over de orgaandonatie. Er is een enorm tekort aan orgaandonoren. Dat is voor veel mensen letterlijk een zaak van leven of dood. De politiek worstelt daar al jaren mee. Bij het zoeken naar een oplossing voor dit probleem was ons principiële uitgangspunt dat iedereen de mogelijkheid moet hebben om nee te zeggen en dat niemand tegen zijn wil als donor geregistreerd wordt. Niemand heeft recht op de organen van een ander. Het menselijk lichaam is geen eigendom van de staat. Anders gezegd: orgaandonatie moet een bewuste keuze blijven, een daad van naastenliefde. Pas toen aan onze principiële voorwaarden tegemoet werd gekomen, vonden wij het verantwoord om voor een nieuw registratiesysteem te stemmen. Misschien deelt niet iedereen onze conclusie – dat begrijp ik. Maar ik mag toch hopen dat we het er hartgrondig over eens zijn dat een partij als de ChristenUnie er niet zomaar in mag berusten dat er jaarlijks honderden mensen overlijden als gevolg van het feit dat nog steeds veel mensen hun bereidheid tot donorschap niet hebben laten vastleggen. Dat is óók een pro-life kwestie!

 

Nu we het daar toch over hebben: weet u wat mij in de hele toestand rond de bijna-crisis en het Paasakkoord heeft verbaasd? Dat kennelijk alleen D66 een verlanglijstje mocht indienen. Dat er een vorm van compensatie voor de gesneuvelde burgemeester moest komen: oké. Maar wat ik werkelijk niet begrijp is dat het CDA deze onverwachte ‘midterm-review’ niet heeft aangegrepen om te eisen dat de zgn. immateriële paragraaf uit het Hoofdlijnenakkoord, waarin onder meer gesproken wordt over extra aandacht voor palliatieve zorg en hulp bij ongewenste zwangerschap, nou eindelijk eens handen en voeten krijgt. Bovendien was dit een gouden kans om tegen D66 en VVD te zeggen: ‘Vrienden, we willen best met jullie doorgaan, maar weet één ding: als jullie doorgaan met die paarse fratsen rond de vrijheid van godsdienst, de smalende godslastering en de vrijheid van onderwijs, dan speel je met vuur. Stop met jullie antireligieuze provocaties, want dat zijn ónze kroonjuwelen!’

 

Vrienden: ik verzeker u dat er niet eens over gesproken is. De angst voor een kabinetscrisis en voor verkiezingen was te groot. D66 móest binnenboord blijven en dus mocht alleen Boris Dittrich zijn eisen op tafel leggen. Voor D66 was het inderdaad: nieuwe ronde, nieuwe kansen, waarbij ze zelfs gedaan kregen dat ons omroepbestel op de schop gaat. Voor het CDA was het in alle opzichten: nieuwe ronde, gemiste kansen.

 

En als het nou toch fout was gelopen, zou de ChristenUnie dan bereid zijn geweest de plaats van D66 in te nemen? Ook die vraag is ons de afgelopen weken vele malen gesteld. Eerlijk gezegd zagen we dat niet zomaar gebeuren. Natuurlijk, we hebben in april 2003 gesproken over deelname aan een kabinet met CDA en VVD. Maar, evenmin als met de sociaal-democraten van de PvdA, is samenwerking met de liberalen van de VVD probleemloos. Dat hangt natuurlijk samen met ons geheel eigen politieke profiel. Ik mag er misschien aan herinneren dat de ChristenUnie in die formatiegesprekken een lijstje met punten had waar we toch echt wel even over moesten spreken, als het serieus zou worden. Nou, dat werd het uiteindelijk niet, maar dat lijstje heb ik nog! En dat is de laatste twee jaar bepaald niet korter geworden. Kortom: van een ‘even stuivertje wisselen met D66’ kon geen sprake zijn.

Laat ik het maar eens hardop zeggen: als ik zo af en toe van die hard-liberale en uitgesproken paarse geluiden uit de VVD hoor klinken (bijv. het ‘Liberaal Manifest’ van Geert Dales), dan denk ik met heimwee terug aan die ouderwets-liberale, gematigde VVD van Hans Wiegel. Tja, en opnieuw is de grote vraag: ‘Doet ie het of doe ie het niet?’

 

Ik moet u zeggen: ik ben er niet gerust op bij welke VVD Jozias van Aartsen zich het meest thuisvoelt.  Zijn gelonk naar de sociaal-liberalen van D66 stelt mij eerlijk gezegd allerminst gerust en zou het CDA óók zorgen moeten baren! Daarom is het ook zo onbegrijpelijk dat Balkenende eind vorig jaar al riep dat hij na 2007 verder wil met deze coalitie. Dan gaat hij dus opnieuw met gebonden handen de verkiezingen in. Van de VVD heb ik zo’n liefdesverklaring nog niet gehoord en ook D66 hield vorige week wijs genoeg de handen vrij. Jan Peter, ik begrijp dit niet!

 

Hoe dan ook: voorlopig mag deze coalitie nog even verder. Ik hoop vurig dat we de komende tijd een koerswijziging te zien krijgen – op concrete punten:

Het CDA heeft in 2003 tienduizenden stemmen van ons te leen gekregen – goed voor een paar zetels. Ik zou daar misschien vrede mee hebben gehad als dat een bijdrage was geweest aan een voluit bijbels-verantwoord, christelijk-sociaal beleid. Maar – oordeel zelf – is dat zo? Hoeveel mensen zouden er al spijt van hebben dat ze niet de stem van hun hart hebben gevolgd? Na de kabinetsformatie werd ons van allerlei kanten toevertrouwd: als jullie twee zetels meer hadden gehad, was niet D66 maar de ChristenUnie toegetreden tot dit kabinet… Daarom zeg ik: beste kiezers, als u de christelijke politiek wéér wilt versterken met een strategische stem: kies dan voor de ChristenUnie! En: beste Maxime, ga alsjeblieft zorgvuldig om met de zetels die je te leen hebt gekregen, want bij de volgende verkiezingen, wanneer die ook zijn, willen we ze terug!

 

Tot slot. Nog even geen verkiezingen dus. Maar wel een stembus en een campagne: nl. voor het referendum over de Europese Grondwet. Als het aan de ChristenUnie ligt, stemt u tégen. Deze Grondwet brengt het Europa dat wij voor ogen hebben niet dichterbij. Integendeel. Een Europa dat z’n grenzen kent, een Europa dat er is voor de nationale lidstaten en niet andersom, raakt steeds verder weg. De Bijbel waarschuwt ons voor al te grote samenballing van macht. Dat ziet ook op Europa. Macht is verleidelijk en kan een doel op zichzelf worden. Dat geldt voor Brussel, maar ook voor Den Haag of voor de lokale politiek. Het hart van de christelijke politiek is nu juist dat we niet streven naar macht, maar de macht dienstbaar willen maken aan de gerechtigheid. Dat is de gerechtigheid van het Koninkrijk van God. Dat is echt politieke reformatie. En dáár ligt de missie van de ChristenUnie!

Uitgesproken tijdens het Ledencongres van de ChristenUnie