Kuiper: "Cultuur heeft moraal nodig”

woensdag 25 maart 2009 08:30

De samenleving kan niet zonder moreel kapitaal, zo vindt Eerste Kamerlid Roel Kuiper. In zijn maandag gepresenteerde boek ”Moreel kapitaal” doet hij een pleidooi om vanuit liefde en zorg bij de naaste te zijn. Hij past daarbij het theologische begrip 'verbond' toe op de samenleving. Het vertrouwen in de instituties van een samenleving, vertrouwen in de samenleving als zodanig, vergt de ontplooiing van moreel kapitaal, aldus senator Kuiper, tevens bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte.

Dit kapitaal is de noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een stabiele en welverbonden samenleving. „Hoe rijker een samenleving in termen van moreel kapitaal, hoe sterker haar vermogen tot samenhang, hoe meer ze gericht zal zijn op de realisering van betekenisvolle sociale waarden. Hoe rijker in termen van moreel kapitaal, hoe meer welzijn en beschaving."

Onder moreel kapitaal verstaat Kuiper het vermogen op een zorgende manier bij de ander en bij de wereld te zijn. Moreel handelen raakt aan tal van waarden, ontsluit ze en maakt ze tot een geheel van geleefde waarden die mensen verbinden. De meest kardinale daarvan zijn de morele waarden liefde en trouw.

Kuiper benadrukt het belang van het verbond als „een afspraak met een belofte." Verbond staat tegenover contract, dat afhankelijk is van voorwaarden en afspraken. De partners in een verbond vertrouwen erop dat wat zij elkaar beloven ook zal worden nagekomen. Het eigenlijke van de verbondsmatige structuur laat zich niet in een overeenkomst vastleggen. „Daarom wordt er ook een beroep gedaan op een belofte of een eed, waardoor iets hogers dan mensen zelf present wordt gesteld."

Riskant
Dr. A. J. Plaisier, secretaris-generaal van de Protestantse Kerk in Nederland, zei maandag tijdens de presentatie het te riskant te vinden om een theologisch begrip verbond uit het Oude Testament zomaar op de samenleving toe te passen. Wordt de overheid niet een grote zorgzame Vader, belichaming van liefde, in plaats van de (Bijbelse) drager van het zwaard? Bovendien miste hij de (missionaire) rol van de kerk in Kuipers boek. Zonder de samenleving te willen verkerkelijken, zag dr. Plaisier de kerk als de plaats waar het grote verhaal verteld wordt.
Klik hier!

De conservatieve rechtsfilosoof dr. A. Kinneging vond het door Kuiper geschetste cultuurideaal rondom naastenliefde te romantisch. Hij miste de gedachte dat de mens geneigd is tot alle kwaad. „Roel, het blijft altijd doormodderen", zei hij. De apostel Paulus laat toch ook andere deugden dan naastenliefde zien, zoals zelfbeheersing en moed. Kuiper stelde echter dat de deugden ten diepste ontsloten worden door de liefde, namelijk de liefde tot God en de naaste.

(Reformatorisch Dagblad, 24 maart 2009)