Slob: ,,Stel - en dat is voor de tijd van het jaar geen bijzondere gedachte - dat de samenleving aan collectieve zelfreflectie zou doen en we kijken terug op de ontwikkelingen in de financiële wereld van het afgelopen jaar. Dat zou een bijzondere bezinning worden. Ook een pijnlijke. Want wat zijn er in de financiële wereld - om te beginnen in de Verenigde Staten - onverantwoorde financiële risico's genomen, wat is er sprake geweest van slecht rentmeesterschap en wat lijken de resultaten nu desastreus. De moraal van ‘het systeem' is zoek, zo horen we nu vaak. Maar het systeem wordt gevormd door mensen en de moraal ook. Wij, u, ik. We kunnen dus niet volstaan met alleen maar naar de ander te wijzen.

De samenleving is nu meer dan ooit gediend met ‘verantwoord economisch handelen'. Hierin worden kernwaarden verenigd, zoals beroepseer, producteerlijkheid, betrouwbaarheid, gemeenschapszin en verantwoordelijkheidsgevoel. Maar ook met een besef dat we in een run naar meer en meer tegen begrenzingen zijn aangelopen. Is dat overigens niet één van de lessen die we altijd uit tijden van crisis leren dat we moeten leren leven met grenzen. Grenzen aan de groei, grenzen aan de draagkracht van de aarde, grenzen aan de schrijnende en niet te accepteren kloof tussen arm en rijk. In dat opzicht bieden tijden van crisis ook kansen. Het kunnen momenten van loutering zijn. We worden gedwongen nieuwe keuzes te maken, welke perspectief kunnen bieden. We moeten op zoek naar een nieuwe balans.

Balans

Wat zou die nieuwe balans in moeten houden? Een paar steekwoorden: het opnieuw inhoud geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de financiele instellingen, de banken en verzekeraars. Het bepalen van de nutsfunctie zo u wilt. Een nieuw evenwicht terzake van topinkomens en inkomensverhoudingen. En hernieuwde bepaling van ondernemersverantwoordelijheden voor duurzaamheid, grondstoffen- en energiegebruik.

De fractie van de ChristenUnie steunt het kabinet in de aanpak van de kredietcrisis tot nu toe. Er is adequaat en vertrouwenwekkend opgetreden. Al lijkt met een groot aantal maatregelen - en dat is begrijpelijk - vooral de korte termijn gediend te worden. Uit de CPB berekeningen blijkt dat vooral de investeringen achterblijven. Daar moet dan ook op ingezet worden volgens de ChristenUnie. Ik doe daartoe een aantal voorstellen.

Kredietverstrekking
Ten eerste - en het CPB heeft hier maandag ook op gewezen - moet de kredietverstrekking weer op gang komen. We hebben miljarden in de banken gepompt, maar de financiële sector blijft, zo lijkt het, er bovenop zitten. Terwijl dit geld ook bedoeld was om de reële economie te ondersteunen. Hier moet wat aan gedaan worden. Nu lijkt het behoud van de bank, het failliet van de ondernemer te worden. Er is een garantieregeling waar nu - zo lijkt - vanwege imagoredenen nauwelijks een beroep op wordt gedaan. Het is toch niet meer dan logisch, zo vraag ik het kabinet, dat in ieder geval de banken die steun hebben ontvangen deelnemen aan de garantieregeling. En dus kredieten eerder verstrekken. Graag een reactie.

Ten tweede moeten bedrijven nú over liquide middelen kunnen beschikken. Het kabinet heeft geregeld dat er versneld afgeschreven kan worden door bedrijven. Dat is een goede maatregel, alleen duurt het te lang voordat bedrijven er van kunnen profiteren. Ik vraag u het versnelde afschrijven zo snel als mogelijk te effectueren, zodat het nu direct effect voor de liquiditeit van bedrijven kan hebben. Graag een reactie.

Ten derde is ook mijn fractie voorstander van het zoveel mogelijk naar voren halen van overheidsinvesteringen en onderhoudsprojecten in de bouw, de infrastructuur en het waterveiligheidsbeleid. Bijvoorbeeld door kasschuivingen bij het MIRT of versnelling in de uitvoer van het deltaplan water. Dat zet pas zoden aan de dijk. Geen vrijblijvendheid graag op dit gebied. Dan is het van belang dat er snel beslissingen worden genomen wil het nog effect hebben in 2009. Kunnen we, zo vraag ik het kabinet, daarover in januari beslissingen nemen.

Als vierde lijkt het de ChristenUnie goed dat we de ontstane situatie aangrijpen om de bestaande ambitie rondom verduurzaming verder inhoud te geven. Daar liggen kansen die houdbaar zijn. Dan verwacht ik geen terughoudendheid van het kabinet (denk aan de veiling van CO2-emissierechten). Bijvoorbeeld op het terrein van duurzame woningbouw of vergroening van de automobielsector. Er zijn convenanten afgesloten met bijvoorbeeld de glastuinbouwsector of over energiezuinig bouwen. Daar is mogelijk veel meer uit te halen. Kabinet: grijp uw kans. Het is ook goed voor de werkgelegenheid die - afgaande op de sombere voorspellingen van het CPB - wel een extra impuls kan gebruiken.

De bestaande ambitie rondom verduurzaming van bestaande woningen kan zo ter hand genomen worden. Deze ambitie zou nu verbonden moeten worden aan de bouwopgaven zoals we die kennen. Ik vraag van het kabinet inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden van versnelling van de verduurzaming van bestaande woningen en een actieplan. Graag een toezegging.

Tot slot nog een opmerking over de stand van 's lands Financiën. Er wordt wel eens gezegd dat een mens het meeste lijdt aan het lijden dat hij vreest. Zeker ook vanwege de grote onzekerheden die het CPB zelf aangeeft als het om de ramingen voor 2009 en 2010 gaat, zie ik geen enkele reden om ons daar aan over te geven. De automatische stabilisatoren moeten hun werk gaan doen. De koopkracht blijft gelukkig op peil. Er is geen reden voor paniek, maar we moeten alert zijn voor de periode na 2009. Graag de toezegging dat we uiterlijk bij de voorjaarsnota opnieuw op deze inhoudelijke wijzer naar de cijfers kijken.''