Vrienden en vriendinnen van de ChristenUnie,
Laten we het eens hebben over avonturen. Aan een avontuur zitten veel kanten. Een avontuur is enerverend: je beleeft nieuwe dingen. Een avontuur is spannend: je weet niet precies wat je onderweg tegenkomt. Een avontuur kent gevaren: je kunt verdwaald raken, tegenslag ontmoeten of blessures oplopen. Maar gelukkig hebben veel avonturen een goede afloop. Dan is de vreugde groot: het doel is bereikt, de helden komen thuis, eind goed al goed.

Een avontuur. Daar zijn we een half jaar geleden aan begonnen, toen we als ChristenUnie besloten mee te doen aan dit kabinet. Misschien kunnen we beter zeggen: een expeditie. Want we zijn geen avonturiers, geen gelukzoekers. Wij zijn immers met heldere doelen en onder duidelijke voorwaarden op pad gegaan.
Eén gevaar hebben we alvast weten te vermijden. We zijn de kleinste coalitiepartner, en dat brengt een risico met zich mee. Wat kun je als partij bereiken, hoe blijf je zichtbaar, wat maakt je relevant en wat is je bijdrage aan de stabiliteit van de coalitie? We hebben het voorbeeld van D66 gezien: een partij die zichzelf in een aantal kabinetten totaal is kwijtgeraakt.
Maar eerlijk is eerlijk: dát gevaar hebben we weten te vermijden! Het stempel dat de ChristenUnie direct of indirect op deze coalitie drukt, kan door niemand over het hoofd worden gezien. Met dit kabinet waait er een andere wind door dit land. De gure wind van het liberalisme, onder het motto ‘ieder voor zich’, waarbij iedereen zichzelf maar moet zien warm te houden, is gaan liggen. Dit kabinet brengt een frisse wind, met de belofte van een socialer land, waarin mensen verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. Dit kabinet investeert in ‘samen werken, samen leven’. Het gaat weer over meer dan markt en individu. Het gaat over de samenleving, over gemeenschapszin, over het gezin, over omzien naar elkaar, over duurzaamheid.
Mede dankzij de ChristenUnie is er nu een kabinet dat niet bang is om morele keuzes te maken. Het ‘laat-maar-waaien’ tijdperk is echt voorbij. Nederland heeft een regering die problemen bij de kop durft te pakken en niet aarzelt om in te grijpen als onmatig gedrag leidt tot ontsporing. Vroeger werd dat betutteling genoemd, maar inmiddels wordt van alle kanten geroepen dat de overheid móet ingrijpen als hangjongeren overlast geven, als voetbalsupporters zich te buiten gaan of feestvierders ontsporen. Het kabinet stelt grenzen en treedt op!

Beste vrienden,
Een avontuur is natuurlijk veel meer dan het vermijden van risico’s. Het draagt ook iets in zich van een missie. Daar moest ik ook aan denken toen Marnix Niemeijer vanmorgen met een verwijzing naar Esther zei: “Misschien, ChristenUnie, is het wel met het oog op de huidige tijd dat jullie op deze plaats bent terecht gekomen.” In dat licht heb ik bij het begin van deze expeditie een drievoudige opdracht voor de ChristenUnie geformuleerd.
1. Wij willen door middel van regeringsdeelname herkenbare resultaten boeken;
2. We willen een stabiele en betrouwbare coalitiepartner zijn;
3. We willen onszelf blijven.

De eerste uitdaging waar wij voor staan, is dus dat we onze politieke doelen voor Nederland realiseren. De ChristenUnie streeft naar een andere samenleving. Een samenleving waarin mensen tot hun recht komen, waarin gezinnen en relaties kunnen bloeien, waarin de schepping duurzaam wordt beheerd. Een maatschappij ook waarin mensen hun verantwoordelijkheid nemen, voor elkaar, voor kinderen, voor zwakken en voor de toekomst. Een zorgzame en veilige samenleving.
Met die missie voor ogen zijn we een half jaar geleden met overtuiging in het kabinet gestapt. Dat was een historische beslissing, voor ons als partij, en ook voor ons land. We hadden en hebben de overtuiging dat het onderhandelingsresultaat van de formatie een goede basis is om belangrijke delen van ons politieke programma in concreet beleid om te zetten. Met het Coalitieakkoord in handen kunnen we goede dingen doen voor Nederland!
Wij wilden op een aantal terreinen niets minder dan een omslag in denken bereiken. Ik licht er een paar uit:
Allereerst een omslag in denken over het gezin. Jarenlang is het uit de mode geweest om positief gezinsbeleid te voeren. Dit kabinet is het eerste kabinet sinds jaren dat gezinsbeleid tot één van zijn speerpunten heeft gemaakt! Het gezin heeft in het Coalitieakkoord de erkenning gekregen als de plaats waar kinderen worden opgevoed, waar geborgenheid wordt geboden en essentiële waarden en normen worden voorgeleefd en overgedragen aan volgende generaties.
Een eerste concreet wapenfeit is het wetsvoorstel voor het kindgebonden budget. U weet wel: dat plan dat rechtstreeks uit óns verkiezingsprogramma komt. Komend jaar krijgen alle gezinnen bovenop de kinderbijslag 1000 euro per jaar uitgekeerd, ook die ruim 100.000 gezinnen met een laag inkomen die deze ondersteuning via de fiscus tot nu toe misliepen! En vanaf 2009 krijgen alle Nederlandse gezinnen er voor ieder kind een extra bedrag bij. Dat is pure ChristenUnie-winst!
Maar er gaat meer gebeuren. In de loop van volgend jaar zal ik zelf een nieuwe Gezinsnota uitbrengen. Ik kondig maar vast aan dat die als het aan mij ligt wat zal gaan losmaken!
Ten tweede was het voor onze deelname aan dit kabinet essentieel dat er een omslag in denken werd gemaakt op medisch-ethisch gebied. Het is vriend en vijand opgevallen dat de inzet van staatssecretaris Bussemaker gericht is op verruiming van de alternatieve keuzemogelijkheden voor abortus, zoals de opvang van tienermoeders, en voor euthanasie, de palliatieve zorg. Wat een verschil met de acht jaren van Paars! Een trendbreuk!
Het derde is een veranderde houding naar Europa.
De manier waarop het ‘nee’ van de Nederlandse bevolking in het Coalitieakkoord is verwerkt, en hoe dat in het nieuwe Europese wijzigingsverdrag is terecht gekomen, draagt in alle opzichten het stempel van de ChristenUnie. De Grondwet is definitief van tafel, aldus ook de Raad van State, en dat is in belangrijke mate aan de ChristenUnie te danken! Dáárom, en niet – zoals is gesuggereerd – omdat wij nu eenmaal in het kabinet zitten, kunnen wij met overtuiging steun geven aan het nieuwe Verdrag.
Een vierde doel is de omslag in het denken over het gedrag van jongeren. Zie het alcoholbeleid. Nederlandse jongeren staan in Europa aan de top als het gaat om drankgebruik. Dit kabinet neemt de alcoholproblematiek serieus en pakt aan! Begin volgende week presenteer ik samen met de collega’s Klink en Ter Horst een stevig pakket aan nieuwe maatregelen. Ook kiest dit kabinet voor een strenger drugsbeleid. De tijd dat we drugs allemaal heel gewoon moesten vinden is echt voorbij. De paddo’s worden aangepakt, de coffeeshops bij scholen weg, de aanpak van grote hennepkwekerijen: in lijn met het ChristenUnie-programma wordt er werk van gemaakt!
Een vijfde doel was de omslag in denken op het gebied van duurzaamheid. Het Coalitieakkoord is ambitieus en de resultaten beginnen zichtbaar te worden. Gisteren nog kwam het kabinet met het Actieplan Spoor, en niet zo lang geleden stelde het kabinet duurzaamheidsdoelen vast. De ChristenUnie-fractie vond dat er nog wel een onsje meer bij kon, maar dat past dan in de dualistische verhoudingen waarin we met elkaar werken! En wat betreft de kilometerheffing: daar hebben we gisteren nog eens herbevestigd dat we in deze kabinetsperiode een betekenisvolle eerste stap zullen zetten in het verschuiven van de beprijzing van het bezit van een auto naar het gebruik van de auto. Zo gebeurt er dus écht iets aan de files!

Overigens, nu ik toch de fractie noem: het past een minister of vice-premier natuurlijk niet om een oordeel te geven over de geachte afgevaardigden die hém controleren, maar ik wil gezegd hebben dat de ChristenUnie trots mag zijn op hoe Arie en de andere fractieleden met hun team het ChristenUnie-profiel in de Kamer neerzetten!

Kortom: realiseren wat er is afgesproken in het Coalitieakkoord. Daar begint het wat ons betreft mee.
De tweede opdracht is dat we als ChristenUnie een stabiele en betrouwbare regeringspartner willen zijn.
Onlangs constateerde een landelijk dagblad dat de ChristenUnie een knappe prestatie heeft geleverd door van de politieke marge op te schuiven naar het centrum van de macht. Ik zie dat iets anders en u waarschijnlijk ook. Het is meer een zegen dan een prestatie. Natuurlijk: we werken er hard aan om deze kans te benutten. Maar we blijven dit doen in het besef van onze afhankelijkheid. Dat geldt voor onze mensen in de Tweede Kamer, in gemeenten en provincies, en ook in ons kabinetssmaldeel.
Tineke Huizenga, onze staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, is met haar Watervisie de uitdaging aangegaan om ons land klimaatbestendig te maken. Onlangs bleek de meerderheid van de Nederlandse bevolking zich meer zorgen te maken over een overstroming dan over een terreuraanslag. Dan is het toch een veilige gedachte dat één van onze mensen over de veiligheid van de kust en de dijken waakt! U hebt ook gezien dat ze een paar taaie erfenissen van haar voorgangster op haar bord heeft gekregen, en ik heb alle vertrouwen in haar stuurmanskunst om daar een uitweg in te vinden.
Eimert van Middelkoop, onze minister van Defensie. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik volg met verwondering, maar zeker ook met bewondering hoe hij zich op het wereldtoneel beweegt en onderhandelt met wereldleiders. Alsof hij zijn hele leven niets anders heeft gedaan! Begin deze week schreef een krant: zó ben je de helft van een tweemansfractie en zó geef je leiding aan een apparaat met 70.000 mensen en draag je een geweldig zware verantwoordelijkheid voor internationale vrede en veiligheid! De post van Eimert op Defensie past dan ook uitstekend bij het profiel van de ChristenUnie. Opkomen voor kwetsbaren strekt zich ook uit over de landsgrenzen heen!
Ik prijs mezelf gelukkig dat ik namens de ChristenUnie de post van Minister voor Jeugd en Gezin mag bekleden. Een ministerspost die er volgens de ChristenUnie móest komen, omdat de jeugd onze toekomst is en omdat het gezin de basis is voor een goede start in de samenleving. Er is al veel in gang gezet, maar er gaat de komende jaren ook nog heel veel gebeuren. Zowel op het terrein van de jeugdzorg als ten aanzien van het gezin en opvoeding. Op lokaal niveau verwacht ik veel van de Centra voor Jeugd en Gezin, die we in het hele land van de grond gaan tillen. Ik nodig alle raadsleden en wethouders van harte uit om met mij mee te werken bij de realisatie daarvan!

Beste vrienden en vriendinnen,
Om een betrouwbare en stabiele factor in het kabinet te zijn, moeten we ons als ChristenUnie blijven onderscheiden. Wij moeten onze eigen mores behouden. Wij willen betrouwbaar zijn. Geen spelletjes. Aanspreekbaar op gemaakte afspraken. Geen dubbele agenda’s.
Een vraag die de laatste tijd wel eens wordt gesteld is: kan de ChristenUnie wel voldoende een bemiddelende rol spelen in de coalitie? Bijv. als er lastige kwesties opgelost moeten worden waar binnen de coalitie echt heel verschillend over gedacht wordt. Neem het ontslagrecht. Laat duidelijk zijn: hoe meer je over je eigen rol naar buiten roept, hoe minder je ‘m vervolgens nog kunt spelen. Maar één ding wil ik er wel over kwijt: Nederland kent ons als een constructieve, op de inhoud gerichte partij die zich er verantwoordelijk voor voelt dat er geregeerd wordt in dit land. Daarbij mogen partijbelangen het landsbelang niet overschaduwen. Uiteindelijk moet men in de politiek over de eigen schaduw durven springen, zeg ik ook tegen de gewaardeerde coalitiepartners. En dan komen we eruit. Dat zijn we verplicht aan onszelf, aan elkaar en aan de mensen in het land, overtuigd als we ervan zijn dat het op de weg van déze drie partijen ligt om samen het goede voor Nederland te zoeken!

Tot slot de derde uitdaging. De vraag is niet alleen: wat doet de ChristenUnie met de macht? Maar ook: wat doet de macht met de ChristenUnie? We zullen de eerste twee opdrachten niet aankunnen als we de derde niet uitvoeren, namelijk: onszelf blijven. Laat ik het zo zeggen: in 2011 moeten de kiezers op dezelfde uitgesproken, christelijk-sociale partij kunnen stemmen waar ze in 2006 hun vertrouwen aan hebben gegeven. Een principiële partij die zich baseert op Gods Woord en van daaruit lijnen trekt naar de politieke vraagstukken van vandaag; een partij die dicht bij de mensen staat. Oftewel: een partij met een helder getuigenis en een goed program!
Dat is een spannende opdracht. De laatste weken waren geluiden te horen waaruit op dit punt bezorgdheid sprak. Bezorgdheid over de koers van de partij, over de helderheid van ons spreken en over de herkenbaarheid van het ChristenUnie-geluid in de coalitie.

Laat ik eerst dit zeggen. Het is niet verwonderlijk dat dit gebeurt: de huidige situatie is voor ieder van ons totaal nieuw. Meedraaien in een coalitie levert onvermijdelijk spanningen en vragen op. Dat kennen we sinds jaar en dag op lokaal niveau en nu maken we het mee op nationaal niveau. We hebben te maken met een coalitieakkoord, dat niet identiek is aan ons verkiezingsprogramma.
Cruciaal is dat de afspraken uit het Coalitieakkoord worden nagekomen, het beleid wordt uitgevoerd in een goede samenwerking tussen de drie partijen, met behoud van ieders eigenheid en opvattingen. Dat zijn de criteria waaraan we voortdurend zullen toetsen of we op grond van onze christelijke politieke overtuiging verantwoordelijkheid kunnen dragen voor het regeringsbeleid.

Ik kan u zeggen: ik heb daar de afgelopen 9 maanden geen moment aan getwijfeld. Regeringsdeelname is de goede weg. Hier is de ChristenUnie voor opgericht! Luistert u nog eens mee naar wat we hebben opgeschreven in de Unieverklaring: Onze missie is om “vanuit ons christelijk geloof invloed uit te oefenen op het bestuur van ons land en in de samenleving. Gelovig luisterend naar het Woord van God en met een open oog voor de werkelijkheid zoeken wij naar zijn wil.”
Dit uitgangspunt is en blijft bepalend voor ons handelen in het kabinet en in de partij. De ChristenUnie is wat zij was en vindt wat zij vond. Ook in het kabinet zijn we diezelfde uitgesproken, christelijk-sociale partij die we wilden zijn bij de oprichting. Het maakt ons tot een heel bijzondere en unieke partij, waar ik trots op ben, en ik hoop u ook!

Dat wij compromissen sluiten met andere partijen omdat wij regeringsverantwoordelijkheid nemen, betekent niet dat wij compromissen sluiten met onze uitgangspunten. Wij blijven vanuit Gods Woord lijnen trekken naar de vraagstukken van vandaag. Of dat nu gaat over sociaal beleid, over medische ethiek of over Israël.
Een vraag die ons de afgelopen weken zeer heeft beziggehouden, ging over wat wij verwachten van mensen die de ChristenUnie in politieke functies vertegenwoordigen. Dat liep af en toe hoog op.
Ik wil ons allen er graag aan herinneren dat in onze Unieverklaring staat dat wij ons als partij laten aansporen door Gods opdracht Hem lief te hebben en ook onze medemensen. Ik dring erop aan dat die liefde onze houding bepaalt, zowel bij het interne partijdebat als in onze houding naar buiten. Net als de samenleving en net als de gemeente van Christus kent ook de ChristenUnie een rijke verscheidenheid aan betrokken mensen. Verscheidenheid in kerkelijke en in sociale achtergrond, in opvattingen, in kleur en óók in seksuele geaardheid. Wat al die leden verbindt is de aanspreekbaarheid op het Woord van God. Niet meer en niet minder.
De Unieverklaring vervolgt: “We willen dat de overheid de geestelijke en politieke vrijheden waarborgt, opdat God naar zijn Woord gediend kan worden.” Ik voel mij geroepen hier iets over te zeggen. In sommige krantencommentaren dook een rare redenering op. Zo van: “de ChristenUnie had een bepaald standpunt over het huwelijk, maar nu ze deelneemt aan het kabinet, kan ze dat standpunt natuurlijk niet volhouden. Laat staan dat er in een partij nog moeilijk wordt gedaan over relaties tussen personen van hetzelfde geslacht.”
In de Volkskrant stond vanmorgen dat het een onmogelijke opdracht is om én bij de tijd te zijn, én christelijke principes uit te dragen.” Vrienden, hoe zullen we het nu hebben?! Precies die combinatie typeert de ChristenUnie ten voeten uit!

Democratie betekent dat er principieel ruimte is voor een verscheidenheid aan opvattingen. Dus ook voor bijbels gemotiveerde standpunten over zaken die te maken hebben met het leven of met huwelijk en relaties. Juist bij dergelijke fundamentele kwesties worden tolerantie en verdraagzaamheid op de proef gesteld. Ik zeg het nog maar eens in alle helderheid: de ChristenUnie sluit geen mensen uit om wie ze zijn. En we laten ons beschuldiging van discriminatie ook niet aanleunen!
Tegelijk is het volkomen legitiem als de ChristenUnie, net als iedere andere partij, zich de vraag stelt of keuzes die mensen maken, in gedragingen, beroep, levensstijl, opvattingen, stijl van optreden en ja, ook in relaties, raken of kunnen raken aan de politieke geloofwaardigheid van haar vertegenwoordigers. Dát is de vraag die het bestuur nu aan de Commissie heeft meegegeven.

Ik voeg er nog iets aan toe. Iemand met een standpunt dat afwijkt van de algemene opinie hoort in dit land niet om zijn of haar mening te worden uitgescholden, laat staan te worden bedreigd. Dat zijn de mores van de straat, niet van een volwassen en beschaafde samenleving. Als er geen ruimte is voor opvattingen die afwijken van wat de meerderheid vindt, zijn we ver verwijderd van de essentie van democratie.
Ik zeg erbij: op iedereen rust de plicht om in kwesties als deze de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht te nemen. We verstaan elkaar zomaar verkeerd, en een verkeerd gekozen woord roept zomaar felle reacties op.
Laten we het gesprek de komende tijd zorgvuldig voeren en waken tegen lichtvaardige oordelen. Daarmee dienen we elkaar, onze naasten én de zaak van het Koninkrijk!

Beste mensen,
Iemand zei ooit: democratie is niet voor bange mensen.
Dat geldt ook voor het avontuur dat kabinetsdeelname is: dat is niet voor bange mensen!
Een half jaar geleden zijn wij als ChristenUnie aan een geweldig avontuur begonnen. Onze missie staat ons scherp voor ogen. Ik heb er vertrouwen in, en ben ervan overtuigd dat iedereen in de ChristenUnie, ieder op zijn of haar eigen plek een bijdrage kan en wil leveren aan datgene waar het ons allemaal om te doen was en is, te weten het dienen van het Koninkrijk van God en van daaruit het dienen van onze samenleving.
Het is mijn wens en mijn gebed dat ons allen de wijsheid en de kracht die daarvoor nodig zijn, worden gegeven.