Vanwaar dit afstandelijke jargon over ‘teksten’? Toen ik zo’n tien jaar terug in het bedrijfsleven als uitgeleende software-ontwikkelaar nog mijn weg moest vinden, maakte ik aan den lijve mee dat je niet alleen in de politiek, maar ook bij bedrijven tegenstrijdige wensen tegen kunt komen over wat er moet gebeuren. Na enig geharrewar met deze en gene wat er nu ontwikkeld moest worden bij het bedrijf waaraan ik ‘uitgeleend’ was, sleepte ik een onverwacht compliment in de wacht van een afdelingshoofd aldaar: ‘Je acteert goed’. Hm. Was dit nu waardering? Of werd ik hier indirect van toneelspel beschuldigd?

Dat was tien jaar terug. Of men het toen in de politiek ook al over elkaars ‘teksten’ had, weet ik niet. Ik weet wel dat sindsdien de rol van tekstschrijvers, communicatie-adviseurs, spindoctors en beslist noodzakelijke mediatrainingen alleen maar toegenomen is. Had Kay van de Linde Pim niet geweldig in de markt gezet? Dat moest hij met Rita toch ook kunnen? Ondertussen moet je als politicus natuurlijk vooral jezelf blijven, want anders kom je op TV niet authentiek over. De teksten die Jan Peter Balkenende bijvoorbeeld aan de openbaarheid prijsgeeft, schijnen nog altijd teveel over te komen als uit het hoofd geleerde lesjes. Blijven oefenen! 

Al deze intermediairs en bestudeerde media-optredens met zorgvuldig gekozen timing maken het vertrouwen in politici en in de politiek bij de burger nu niet bepaald groter. De gemiddelde burger is immers ook niet gek, en bovendien tamelijk ervaren in het wantrouwen van geconstrueerde TV-fragmenten (en wie dat niet is heeft ook een probleem!). Hij of zij begint Den Haag te zien als een grote toneelshow, met betere en minder goede acteurs, met sterke en minder sterke teksten. Daar zijn geen wijze mannen bezig met grote moeite de goede wissels te vinden om ernstige problemen, scheefgroei en onrecht structureel tegen te gaan. Daar zijn partijwoordvoerders bezig uit elk debat een slaatje te slaan: elk camerashot, elke quote kan stemmen opleveren – of een verlies in de peilingen.

‘Je acteert goed’, zei het afdelingshoofd. Hij had op een communicatietraining wellicht geleerd alleen te verwoorden wat hij zag, geen uitspraken te doen over iemands intenties. Daarover kun je immers nooit zeker zijn. Deze positivistisch geïnspireerde, nogal behavioristische commentaarstijl is precies wat mij ook hindert in het spreken over andermans politieke ‘teksten’. Het laat volstrekt in het midden of de politieke spreker, de persoon van de politicus, werkelijk meent wat hij of zij zegt. Als politici elkaar onderling al ervoor kiezen elkaar dit vertrouwen niet te gunnen, zonder dat dat leidt tot nader onderling contact over de twijfels, verwacht dan ook van de burger geen spier meer vertrouwen in Den Haag. 

Het hart is eruit. Op hoog niveau hebben we elkaar blijkbaar laten vallen. We gunnen elkaar elkaars eigen leven, en leven verder vooral graag langs elkaar heen. Is het vreemd, dat de samenleving die via radio en TV in deze spiegel kijkt, er ook zo uit ziet? Of is het andersom? Heeft de Nederlandse samenleving de politici gekregen die zij verdient?

Werkelijke politiek eist werkelijk onderling contact. Politiek is toch polis-tiek, het gaat toch om de zaken van de polis, de stadstaat, de geconcentreerde mensengemeenschap op een bepaald gebied? Ik hoop na het zomerreces ook weer eens politiek mee te maken. Vakantietijd is een mooie bezinningstijd daarop. Ik wens alle (onderling) betrokkenen een goede vakantie! Met deze wens sluit ik deze tekst af.

Quatorze Juillet ’07

Rob Nijhoff