Vanwaar het fanatisme? Omdat ergens een diepe snaar geraakt is. Eigenlijk leefden we de laatste decennia in Nederland redelijk onbegrensd en kritiekloos onder het VVD-gerelateerde niet-schadenbeginsel: ik ben vrij om te doen wat ik wil zolang anderen daar geen last van hebben. Een variant van het gezegde: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Dat op die manier een samenleving verwordt tot een flipperspel van losse individuen, nam tot voor kort een meerderheid op de koop toe.

Via zelf uitonderhandelde bonussen kon je een bedrijf achter je laten voor een nieuwe uitdaging, via echtscheiding je gezin, via abortus je eigen vrucht, via vliegvakanties het bedompte burgerbestaan, via dumpschepen je afval, via schoorstenen je uitstoot, en met je SUV je buurman. Allemaal legaal – of bijna legaal. Maar vooral comfortabel.

De verkiezingen van 22 november 2006 lieten een wending zien. Deze wending had zich niet hoeven te vertalen naar een CDA, PvdA, ChristenUnie-kabinet, maar droeg deze meerderheid blijkbaar wel in zich. Dat betekent niet dat alle overdetopsalarissen, echtscheidingen en milieuschandalen nu opeens verleden tijd zijn, omdat heel het kabinet en heel het land spontaan één nieuwe lijn trekken. Het betekent wel dat gevoel en verantwoordelijkheid voor het samenleven met nadruk in beeld zijn gekomen.

Samenleven betekent blijkbaar meer dan de ander geen last bezorgen. Enig verantwoordelijkheidsgevoel voor de ander en voor de wereld betekent iets meer gevoel voor de oorspronkelijke ‘gulden regel’: wat u wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander. ‘Behandel anderen dus steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen’, zei Jezus in zijn Bergrede. Dat is positief geformuleerd. Niks geen niet-schaden. Wéldoen! Niet wegkijken, maar reageren wanneer de ander iets nodig heeft – zorg, aandacht, en soms zelfs een ietsiepietsie bijsturing of, dat meen je niet!, moraliseren.

Rob Nijhoff