ChristenUnie wil twintig jaar snoeien compenseren

De ChristenUnie stelt zich in de formatiebesprekingen gematigd op in ethische kwesties. Niettemin blijven criticasters van deze coalitie ketelmuziek maken: alsof Nederland met de ChristenUnie in de regering terugkeert naar de jaren vijftig. Een CDA/PvdA/ChristenUnie-kabinet kan echter op een geheel ander vlak voor een gewenste trendbreuk zorgen. Met de ChristenUnie als katalysator.

Het kabinet-Balkenende presenteerde zich als een ‘hervormingskabinet’. Daarmee plaatste het zich in een traditie van de kabinetten die sinds Lubbers I bezig waren met de hervorming van de verzorgingsstaat. Het recept van deze kabinetten was eenvormig: ontlasting van de overheid en de economie van premiedruk en topzware collectieve regelingen. Pijnlijke ingrepen waren daarvoor nodig (zuur). De beloning hiervan was economische groei (zoet). In al deze jaren regeerde de VVD mee. Zij verkondigde steevast dat al deze kabinetten in feite VVD-beleid uitvoerden. Helemaal ongelijk had zij niet. De terugtred van de overheid ging gepaard met neoliberaal marktdenken. Daaraan kan nu een eind komen, hoog tijd.

De sociale kosten van dit jarenlang gevoerde hervormingsbeleid waren enorm. In alle sectoren van de samenleving wordt inmiddels geklaagd over gebrekkige kwaliteit, haperende publieke voorzieningen, de managerscultuur, gebrekkige omgangsvormen. Het is het sociaal verlies dat is opgelopen in twintig jaar neoliberaal snoeien zonder samenlevingsvisie.

Het kabinet-Balkenende II vormde het culminatiepunt van deze hervormingstraditie. Nog eenmaal zette politiek Den Haag alles in dienst van de economie. Maar bij de verkiezingen van 22 november zette de bevolking daar een punt achter. Het electoraat liegt nooit. Er is dringend behoefte aan een politiek die zich om de kwaliteit van de samenleving bekommert. De verpleegkundige, leraar, politieman en mkb’er, de middengroepen die de samenleving dragen, voelen zich langzamerhand gedemoraliseerd. Zij zijn de machteloze toeschouwers geworden in een wereld die bezig is economische targets te halen.

De goede waarnemer kon uit de signalen uit Beetsterzwaag opmaken dat weinig over de economie is gesproken en veel over ecologie, sociale samenhang en de politiek-bestuurlijke stijl. Een coalitie tussen CDA, PvdA en ChristenUnie begint al met een andere agenda. Deze coalitie is een kans voor de samenleving. Het CDA spreekt nu van een ‘investeringsagenda’, maar het is veeleer de ChristenUnie die het symbool is van deze trendbreuk. De ChristenUnie is niet alleen de frisse nieuwkomer in deze coalitie, maar heeft als verdienste dat het altijd opereerde vanuit een visie op de samenleving die nu hoogst relevant is. Al die Nederlanders die bij het invullen van de stemwijzer bij de ChristenUnie uitkwamen, kwamen daar niet vanwege de ethische, maar vanwege de sociale en ecologische thema’s. De ChristenUnie heeft zich in haar standpunten niet vervreemd van de samenleving en bepleit een overheid die dicht bij de burger opereert. Dit is zichtbaar in de toegankelijke stijl waarmee de partij politiek bedrijft en een constructieve bestuurlijke factor is.

De politieke agenda van de toekomst zal worden beheerst door vragen van sociale kwaliteit en duurzaamheid. De wereldeconomie vraagt niet alleen om open grenzen. De globalisering vraagt niet om wegsmeltende nationale gemeenschappen. Integendeel, de vraag luidt of de samenleving genoeg stabiliteit en kwaliteit herbergt om een aantrekkelijk ankerpunt te zijn in een dynamische wereld. Burgers willen een veilige samenleving. Zij willen een evenwichtige en hoogwaardige combinatie van werk, onderwijs, gezin en zorg. Zij willen een samenleving die niet alles in dienst stelt van economische groei, maar ook sociale en culturele betekenissen koestert. In dat perspectief is het nodig dat het onderwijs, de jeugdzorg, de integratie van nieuwkomers, de conditie van oude binnensteden, de ondersteuning van gezinnen bij de opvoeding van kinderen en zoveel meer ter hand wordt genomen. De overheid die naast burgers staat, verkleint de vertrouwenskloof.

Wie meent dat de ChristenUnie politiek bedrijft om de moraal van de jaren vijftig te herintroduceren, zal nog veel verrassingen tegenkomen. Natuurlijk wil de ChristenUnie de abortuspraktijk terugdringen. Natuurlijk wil ze samen met Karina Schaapman van de PvdA de vrouwenuitbuiting van de prostitutie aanpakken. Maar zijn dit dan geen normale politieke onderwerpen? Wie de kwaliteit van de samenleving ter harte neemt, moet ook deze onderwerpen aan voortschrijdend inzicht durven blootstellen. Zij die menen dat hierop een taboe rust, zijn de ware moralisten. Nederland moet niet terug naar de jaren vijftig, noch naar de jaren zestig. De ChristenUnie is een christelijk-sociale partij die de kwaliteit van de samenleving tot inzet heeft gemaakt. Daaraan kan Nederland nog plezier beleven.

Roel Kuiper is lector Samenlevingsvraagstukken en was van 1995 tot 2002 directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.

Bron: de Volkskrant, Forum