Tijdelijke coronawetten
Allereerst wil ik de betrokken ministers en hun ambtenaren danken voor het vele werk dat ze in de afgelopen maanden hebben gedaan. Ook wil ik de medewerkers in de zorg danken die op hun tenen moeten lopen. Ten slotte mag ook de GGD en anderen genoemd worden voor het zetten van alle prikken.
Ik heb veel mails en brieven uit de samenleving gekregen. Over de testsamenleving. Over dreigende tweedelingen. Over vrijheid. Over niet-essentiële activiteiten. Uiteindelijk liggen hier allemaal filosofische en ethische vragen aan ten grondslag. In een van mijn eerdere bijdragen heb ik verwezen naar de dynamiek tussen vrijheid en beheersing zoals beschreven door de Nederlandse filosoof Dooyeweerd. Ik herinner me nog dat minister Grapperhaus even opveerde. In dit debat wil ik de filosofische en ethische vragen grotendeels laten rusten. Wel wil ik graag een citaat geven van de rooms-katholieke theoloog Romano Guardini. In zijn boek Freiheit, Gnad, Schicksal schreef hij over de mens: ‘Darum ist der Mensch (…) von Wesen ein Suchender, und im Menschen ist suchend auch die Welt.” In de visie van Guardini spelen ook een religieuze en levensbeschouwelijke overtuigingen een belangrijke rol in die zoektocht. Het zou zo maar kunnen zijn dat al die mails en brieven uit de samenleving te maken hebben met die zoektocht.
Kernvraag
De fractie van de ChristenUnie wil zich concentreren op de vraag: Hoe kijken we naar de toekomst? Of misschien scherper geformuleerd: Hoe kijkt het kabinet naar de toekomst? Onze fractie denkt dan aan de periode na de zomervakantie. Vanuit die vraag wil onze fractie kijken naar de verlenging van de werkingsduur van de ‘Tijdelijke wet maatregelen Covid-19’, de ‘Tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen’ en de ‘Quarantaineplicht voor inreizigers uit hoog risicogebieden’. Dragen deze wetten bij tot bloei van de samenleving? Kunnen individuele burgers tot hun recht komen? Ook kwetsbare burgers?
Constatering
Ik begin met een constatering. De afgelopen maanden heeft het kabinet scherp aan de wind gevaren. Stap-voor-stap wordt versoepeld. Het zwarte scenario is niet opgetreden. De scherpte van de koers mag blijken uit het volgende. Lange tijd was de IC-bezetting ongeveer 65 %. Dat was op een moment dat de R-waarde rond de 1 lag. Als de R-waarde door onvoorziene factoren 20 % gestegen zou zijn dan waren we binnen twee weken (3 cycli) in het zwarte scenario terecht gekomen. Ik geef dit voorbeeld niet om een oordeel te vellen over het beleid van het kabinet. Maar wel om de vraag te stellen: Was deze scherpte verantwoord?
Om op die vraag een goed antwoord te krijgen is een evaluatie van de coronacrisis van groot belang. Allereerst met het oog op de maatregelen, het aantal besmettingen, de oversterfte, uitgestelde zorg en de ziekenhuis- en IC-bezetting. Maar ook met het oog op het geheel van de sociale en economische effecten. Kan de minister toezeggen dat een onafhankelijke commissie zo’n evaluatie zal doen? Wanneer zou die kunnen rapporteren?
Hamer en de dans
Voorzitter, het kabinet heeft geprobeerd een balans te zoeken tussen het beperken van de pandemie en het openhouden van de samenleving. Uit alle rapportages bleek dat de bezetting van de ziekenhuizen en de IC’s een belangrijk ijkpunt was. Begrijpelijk: het zwarte scenario is een horrorscenario. Er zijn echter landen die een ander beleid hebben gehad. Bijvoorbeeld, landen als Denemarken, Australië, Nieuw-Zeeland en Taiwan.
De Amerikaan Tomas Pueyo heeft het beeld van de ‘hamer en de dans’ geïntroduceerd. In zijn visie moet je twee fasen onderscheiden. In de eerste fase, als er sprake is van een forse uitbraak, worden er drastische maatregelen genomen om het virus terug te dringen. Zoals een complete lockdown, een avondklok, een in- en uitreisverbod et cetera. Dit noemt hij de klap met de hamer. Als die klap succesvol is en het virus vrijwel verdwenen is dan volgt de tweede fase: die van de dans. Als samenleving beweeg je mee met het virus door uitgebreid bron- en contact onderzoek te doen, door grootschalig te testen bij kleine uitbraken en door quarantainemaatregelen voor inreizigers uit hoogrisicogebieden. Je danst om een volgende golf te voorkomen.
Er zijn aanwijzingen dat het beleid gebaseerd op de hamer en de dans uiteindelijk tot betere resultaten leidt, zowel vanuit het perspectief van de gezondheidszorg als vanuit de economie. Daarom is de fractie van de ChristenUnie erg geïnteresseerd in de deze strategie.
Als het verloop van het coronavirus vergelijkbaar zal zijn als vorig jaar – en het zou zelfs beter moeten zijn omdat veel burgers gevaccineerd zijn – dan bereiken we in de zomer weer de situatie dat het aantal besmettingen weer erg laag is. Dát zou het moment zijn om een ander beleid te overwegen. Bijvoorbeeld een beleid in termen van de hamer en de dans. Is de minister bereidt om deze strategie te overwegen? Welke toezegging kan de minister doen?
Twee strategieën
Voorzitter, in de aanpak van corona staan twee strategieën centraal. De eerste strategie is: voorkom dat het aantal besmettingen in een regio toeneemt. De tweede strategie is: voorkom dat er besmettingen vanuit een andere regio geïmporteerd worden. Op beide strategieën wil ik ingaan vanuit die gedachte van de hamer en de dans.
Als we in die lijn doordenken is het heel interessant om de vraag te stellen: hoe ziet zo’n regio eruit? Zou dat bijvoorbeeld een veiligheidsregio kunnen zijn? Of een deel daarvan? Wie zou dan het initiatief moeten nemen om een klap met de hamer te geven? Het kabinet? De veiligheidsregio? Of mogen beide dat doen? Hoe kom je tot een democratische controle van dit soort besluiten?
Dan kom ik bij de tweede strategie. Natuurlijk moet voorkomen worden dat een uitbraak overslaat van de ene regio naar de andere? Dan komen in- en uitreisverboden en quarantaineplichten in het vizier.
Graag een reactie van de minister. Is hij bereid om een regionale lockdown te overwegen? Om tot een wijziging in beleid te komen? Kan de minister dit toezeggen? Ik kom nu tot de drie wetten.
Voorgenomen verlenging van de werkingsduur van de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19
In de visie van de fractie van de ChristenUnie is het noodzakelijk dat deze wet verlengd wordt. De risico’s voor een volgende golf zijn nog te groot. Ik denk daarbij aan het optreden van nieuwe varianten, de afnemende bereidheid van de bevolking om zich aan maatregelen te houden, de noodzaak van rust in de zorg, et cetera. Maar dat wil niet zeggen dat onze fractie ‘automatisch’ met elke verlenging meegaat. Daarom vraagt onze fractie de minister om een beleid in termen van de hamer en de dans te overwegen. En om een regionale lockdown te overwegen. Dat is nodig om de noodzaak en proportionaliteit van de verlenging te kunnen beoordelen. Daar komt het volgende bij. Kan het kabinet toezeggen dat bij elke verlenging per instrument c.q. per wetsartikel aangegeven wordt waarom dat verlengd moet worden? Juist om de inperking van de grondrechten te minimaliseren.
Kan de minister ook iets zeggen over de toekomst van deze wet in relatie tot de WPG? Als ik goed begrijp wat biologen zeggen over de huidige pandemie, dan staat ons in de toekomst het nodige te wachten. Zouden we ons niet moeten voorbereiden op een gedegen wettelijke structuur? Een structuur die natuurlijk alleen in werking kan komen met toestemming van het parlement. Graag een reactie van de minister.
Tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen
Voorzitter, de fractie van de ChristenUnie begrijpt de noodzaak van deze wet: maatschappelijk en economisch is het belangrijk dat de samenleving zo snel mogelijk opengaat. Ook begrijpt ze dat het kabinet wil voorkomen dat er een tweedeling in de maatschappij ontstaat: dat burgers die wel gevaccineerd zijn meer vrijheden hebben dan burgers die niet gevaccineerd zijn. Daarom begrijpt onze fractie de wens tot deze wet.
De betrouwbaarheid van de PCR test staat niet ter discussie. Daarover is consensus in de wetenschap. Ik verwijs hiervoor naar de notitie ‘Over de betrouwbaarheid van de PCR-test voor SARS-CoV-2’ van het RIVM. De klinische sensitiviteit is 67 tot 98 % en de klinische specificiteit is 96 tot 99,5 %. Maar hoe zit dat bij sneltesten? Hebben die een vergelijkbare sensitiviteit en een vergelijkbare specificiteit? Of misschien een betere?
Ik beperkt me tot de PCR-test. De combinatie van sensitiviteit en specificiteit leidt bij de huidige besmettingsniveaus tot de situatie dat het aantal ‘echte positieven’ vergelijkbaar is met het aantal vals positieven. In concreto: bij een groot evenement zullen x bezoekers niet toegelaten worden omdat ze corona hebben en zullen nog eens x bezoekers niet toegelaten worden omdat de test ten onrechte aangeeft dat ze corona hebben. Bij nog lagere besmettingsniveaus wordt die verhouding slechter.
Bij welke prevalenties zou de minister dit instrument – de PCR-test of andere – willen inzetten? En bij welke niet meer vanwege de problematiek van de vals positieven? Kan het testbeleid zo ingericht worden dat dit percentage zo klein mogelijk wordt? Wat leren de fieldlabs ons? Graag een reactie van de minister.
Quarantaineplicht voor inreizigers uit hoogrisicogebieden
Over dit wetsvoorstel kan onze fractie kort zijn. Zij is van mening dat – gezien de bovenstaande overwegingen – de quarantaineplicht kan bijdragen aan het voorkomen van nieuwe uitbraken.
Slot
Waarom zijn veel van de afwegingen bij de betreffende wetten zo lastig? In onze visie heeft dat uiteindelijk te maken met het ‘samen’ van de samenleving. In een samenleving is het nooit vanzelfsprekend dat de vrijheid van de een kan of mag leiden tot onvrijheid van de ander. Bijvoorbeeld: als iemand de vrijheid wil hebben om in te reizen vanuit een hoogrisicogebied dan is het niet vanzelfsprekend dat die persoon de vrijheid heeft om anderen te besmetten – en daarmee hun vrijheid af te nemen. Daarom heeft Guardini gelijk: ‘im Menschen ist suchend auch die Welt’. Met andere woorden, in het zoeken van het individu naar vrijheid zoekt ook de samenleving als geheel naar vrijheid. Daarom ben ik begonnen met de vraag of de genoemde wetten bijdragen tot de bloei van de samenleving. Tot de bloei van individuele burgers. En tot de bloei van kwetsbare burgers. Daarom gaat het in dit debat ook om de verantwoordelijkheid van de overheid.
De fractie van de ChristenUnie ziet uit naar de antwoorden van de Ministers.
