Lees hier de bijdrage van Carola Schouten:

Vorige week was het daar dan: de deal tussen het kabinet enerzijds en D66 en GL anderzijds over het studischuldenstelsel. Kennelijk moesten de verkiezingen eerst gehouden worden voordat er een akkoord kon komen. En dat begrijp ik ook wel. Want hoe ga je aan jongeren uitleggen dat zij wederom de rekening gepresenteerd krijgen? Stem groen, sta rood? Studieschulden: ja? Want de enige conclusie die getrokken kan worden, is dat studenten straks vanaf dag één te maken krijgen met forse studieschulden. Vooral degenen zonder vermogende ouders. Daar is niets sociaals aan.

De gemiddelde studieschuld van een student is nu al zo'n 15.000 euro. Wanneer de basisbeurs wegvalt komt hier nog eens zo'n 15.000 euro schuld bovenop. Een net afgestudeerde komt dus met een schuld van 30.000 euro de arbeidsmarkt en de woningmarkt op. Het zogenaamde studievoorschot is dan ook niets anders dan een hypotheek leggen op de toekomst van onze jongeren.

Maar dan stellen VVD, PvdA, D66 en GL dat het rechtvaardig is dat de bakker straks niet meer hoeft te betalen voor de advocaat. Kan de minister dan precies aangeven hoeveel deze bakker straks terugkrijgt dankzij dit studieschuldenstelsel? Helemaal niets, namelijk. De bedragen die er mee worden opgehaald worden immers geinvesteerd in het hoger onderwijs. Sterker nog: de zoon of dochter van deze bakker zal er alleen maar flink op achteruitgaan. Hij of zij krijgt straks wel 100 euro meer aanvullende beurs. Maar als je eerst 280 euro wordt afgenomen, zal iedere aankomende student kunnen uitrekenen dat je er meer dan 2100 euro per jaar op achteruitgaat. Het kind van de bakker is dus het kind van de rekening.

En dan hebben we het nog niet over de groepen die al heel veel moeite moeten doen om te kunnen studeren: de jongeren met een functiebeperking. Deze jongeren doen doorgaans langer over een studie én hebben geen of nauwelijks mogelijkheden om een bijbaan te nemen. Nu krijgen deze jongeren een jaar extra stufi. Straks wordt het een kwijtschelding van 1200 euro. Kan de minister bevestigen dat dit inhoudt dat deze jongeren feitelijk alleen nog maar thuis kunnen blijven wonen en anders er nog eens ruim 2000 euro extra op achteruitgaan? Vz, ik ben er trots op dat wij in ons land alle jongeren, dus ook die met een functiebeperking, een kans geven om zelf hun leven in te richten zoals zij dat willen. Door dit studieschuldenstelsel wordt deze groep weer terggeworpen in deze keuzevrijheid. Ik snap oprecht niet dat partijen als de PvdA, maar vooral GL hier mee in hebben kunnen stemmen.

Gister kwam ook het bericht naar buiten dat gemeenten de jongeren onder de 27 jaar vooral naar school sturen als ze zich melden voor een uitkering. Sterker nog: jongeren krijgen tot hun 27e helemaal geen uitkering meer. Prima als we onze jongeren laten doorstuderen. Maar straks betekent dit: verplicht schulden laten maken. Alleenstaande ouders hebben er helemaal een probleem bij. De eenoudertoeslag, die het nu mogelijk maakt dat jonge moeders zorg en studie kunnen combineren, verdwijnt immers ook. Dit zet deze groep op grote achterstand. Studeren zal nauwelijks meer mogelijk zijn. Hoe gaat de minister waarborgen dat jonge - doorgaans alleenstaande moeders - niet massaal gaan afhaken, omdat het financieel ondraaglijk voor hen wordt om te gaan studeren?

Ambitieuze studenten hebben ook niet veel van dit stelsel te verwachten. Wil je een meerjarige master doen? Dan betaal je de hoofdprijs. Terecht hebben de werkgevers hun zorgen al geuit over de gevolgen voor de betatechnische studies. Maar ook bv studies geneeskunde, theologie en researchmaster worden straks studies voor de meer vermogenden. Hoe gaat de minister deze groepen tegemoetkomen? Want geld lenen kost talent!

Overigens niet alleen voor de meerjarige masters. Recent onderzoek (in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken) liet zien dat 10% van de studenten afziet van studeren als er een leenstelsel wordt ingevoerd. Vooral de doorstroom van mbo naar hbo is zorgelijk. Waarom stapt de minister hier nog steeds overheen? Stuurt zij aan op minder instroom? Ook de voorzitter van de Vereniging van Hogescholen, tevens senator voor D66 waarschuwt dat de toegankelijkheid van het hbo voor lagere inkomensgroepen onder druk staat. Als juist de woordvoerder onderwijs van D66 in de Eerste Kamer deze conclusie trekt, snap ik niet waarom deze zelfverklaarde onderwijspartij dit in deze Kamer gewoon accepteert.

De opbrengsten van het studieschuldenstelsel worden geinvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs. Wel tot 1 miljard, jubelde de minister. Maar de eerste jaren betalen de instellingen dit bedrag gewoon zelf. De student betaalt dus nu voor kwaliteit die vele jaren later pas gaat plaatsvinden. Als ze al gaan plaatsvinden, want in de plannen zit een groot risicopunt voor de Rijksbegroting. Als studenten maximaal 4% van hun inkomen hoeven terug te betalen, zal het deel niet inbare schulden fors gaan toenemen. Het CPB rekent er al mee dat bij een schuld van 21.000 euro maar 86% zal worden terugbetaald. Bij een hgere schuld neemt dit percentage snel toe. In harde euro's, hoeveel leningen worden straks niet terugbetaald, vraag ik de minister? En kan ze zo eerlijk zijn om aan te geven wie daar straks voor moet opdraaien?

Afrondend, dit studieschuldenstelsel stort studenten in de schulden, zet kwetsbare groepen op achterstand, belemmert de toegankelijkheid van het hoger onderwijs en levert de komende jaren netto nauwelijks extra investering in de kwaliteit op. Ik heb er dan maar een woord voor: onbegrijpelijk!