Gaswinning in Groningen: een overheid die niet thuis geeft
Vandaag mocht ik voor het eerst het woord voeren in de Tweede Kamer en tijdens deze maidenspeech sprak ik over de schrijnende situatie in Groningen. Over mensen die het vertrouwen in de overheid verloren. Dat thema is indringend en komt op veel gebieden terug. Ik zie het als een belangrijke opdracht om me de komende jaren sterk te maken voor een betrouwbare en dienstbare overheid.
Hieronder de tekst die ik uitsprak:
Voorzitter, we voeren vandaag, twee weken na de beëdiging van de nieuwe Kamer, het eerste echte inhoudelijke debat van deze periode. En dat gaat niet zonder reden over Groningen. Over gaswinning, aardbevingen, schade, versterking en het tergend lange wachten op een overheid die als het moeilijk wordt het af laat weten. Kortom, het gaat vandaag vooral over recht doen, recht doen aan Groningers die aan hun lot zijn overgelaten, waar jarenlang van is weggekeken, die uit den Haag geen woorden willen horen, maar daden willen zien.
Voorzitter, ik groeide op op een eiland met de overheid op afstand. Ze legde je soms lastige regels op en liet je soms lang wachten op een vergunning, maar ik groeide op in het vertrouwen dat de overheid, als puntje bij paaltje komt, er voor je is, dat je de overheid kunt vertrouwen. Tot mijn spijt moet ik constateren dat ik het ambt van volksvertegenwoordiger en controleur van de regering aanvat in een tijd dat je de overheid niet meer zonder meer kunt vertrouwen. Sterker, dat er een vertrouwenscrisis is. Dat er ongelooflijk veel misgaat, juist in de relatie tussen eerzame burgers en een overheid die niet thuis geeft.
Alleen al in mijn portefeuille heb ik te maken met:
- ‘ongekend onrecht’ - ofwel het toeslagenschandaal;
- ‘ongekende onwil’ - het continu de Kamer met een kluitje in het riet sturen als het gaat om Vliegveld Lelystad; en
- ‘ongekende onmacht’ - ofwel Groningen als gaswingewest en de kafkaëske situatie dat bestuurders en politici het gaswinningsprobleem willen oplossen, maar niet opgelost krijgen, met als gevolg dat veel Groningers compleet zijn murw geslagen en, niet ten onrechte, nul vertrouwen meer hebben in de overheid. Waarom krijgen we het in dit land waar we deltawerken bouwden niet voor elkaar om zwaar beschadigde huizen tijdig te herstellen?
Mijn missie voorzitter: natuurlijk, bijdragen aan een land van vrede en recht; natuurlijk, bijdragen aan het weer in harmonie leven met de schepping die ons is toevertrouwd; maar voorzitter, vooral wil ik bijdragen aan herstel van vertrouwen in overheid en politiek bij mensen die zwaar getroffen zijn, ja onrecht is aangedaan door diezelfde overheid. Of je nu een ouder bent die onterecht haar of zijn toeslag is afgepakt en in de vernieling is geholpen of dat je in Groningen je leven al zo lange tijd niet zeker bent in een door tal van aardbevingen ernstig beschadigd en verzwakt huis.
Want voorzitter, dat krijg ik niet klein. Hoe kan het dat kleine schades snel en ruimhartig worden vergoed, maar dat de Groningers met werkelijk grote schades - die vaak al tien jaar bezig zijn hun recht te halen - met een fooi, of minder, worden afgescheept? Hoe kan het dat de omgekeerde bewijslast niet werkt daar waar het juist het hardste nodig is: bij de schrijnende gevallen? Hoe kan het dat onderzoek, in dit geval van TNO en de TU Delft, ertoe leidt dat het IMG nota bene is gestopt met de behandeling van schadegevallen? Een onderzoek dat geen rekening houdt met zogenoemde triggerwerking en indirecte effecten. Graag reactie van de minister op deze vragen, en vooral de toezegging dat het IMG weer als een speer aan de slag gaat met waar het voor is opgericht.
En aanvullend voorzitter, de gaswinning gaat naar 0 in 2022, maar hoe hard is die 0? En, last but not least, de hele situatie is niet bepaald bevorderlijk voor de geestelijke gezondheid van veel Groningers. Is de minister bereid de door mijn voorganger Dik-Faber gerealiseerde financiële steun de komende jaren voort te zetten?
Voorzitter, ten slotte, in deze weken, waarin het veel gaat over macht en tegenmacht, moet ook gezegd dat één van de verstrekkendste besluiten uit de afgelopen kabinetsperiode helemaal niet in een regeerakkoord stond, ja zelfs niet in één van de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s van een politieke partij in dit huis. Na de aardbeving bij Zeerijp besloot het kabinet namelijk tot de volledige afbouw van de gaswinning. Een hoopvol besluit, maar het vervolg stemde treurig. Daarom voorzitter hoop ik dat deze onverkwikkelijke gasgeschiedenis van ‘ongekende onmacht’ alsnog een verhaal van ‘ongekende daadkracht’ wordt.
