Genieten van de dag die ons gegeven wordt. Daar is natuurlijk niets mis mee. In onze tijd lijkt genieten echter een doel in zichzelf geworden. We móeten genieten, hier en nu. Het leven moet perfect zijn. De spaarzame tijd die we met onze kinderen doorbrengen, noemen we quality-time. En de volgende vakantie is alweer geboekt. We willen tenslotte verzekerd zijn van dat ene plekje waar het zo goed toeven is. Tijdschriften en tv-programma’s tonen ons het ideale leven en de ideale mens. Zoals het hoort te zijn.

De maakbaarheid van het leven zien we ook terug in de oplopende zorgkosten. Natuurlijk is het mooi dat er steeds meer en betere medicijnen zijn. De voortschrijdende medische techniek zorgt ervoor dat steeds meer ziekten chronisch worden of zelfs dat mensen volledig genezen. Dat is natuurlijk fantastisch.

De keerzijde is echter dat we steeds moeilijker kunnen omgaan met pijn en lijden. Artsen ervaren in de spreekkamer de toenemende druk van patiënten en soms ook hun familie om te behandelen. Ook als dit medisch gezien zinloos is. Ook al blijkt uit onderzoek dat overbehandeling van patiënten meer schaadt dan goed doet. We weten natuurlijk wel dat we moeten sterven, maar de medische mogelijkheden brengen artsen en patiënten te vaak en te gemakkelijk in de veronderstelling: nu nog niet. Onze samenleving heeft de dood buiten het leven geplaatst.

De mevrouw op het verjaardagsfeestje had wel over haar dood nagedacht. Ze wist precies wanneer ze euthanasie wilde. Het lijstje met ziekten en aandoeningen lag klaar in een lade. Ik vraag me af of we ons goed kunnen voorstellen hoe het is om geraakt te worden door een bepaalde ziekte. Laat staan dat we een goede inschatting kunnen maken van hoe we zullen denken en handelen met de dood in het vooruitzicht.

Maar los daarvan roept het de vraag op of het vastleggen van een euthanasiewens niet hetzelfde is als het willen regisseren van de dood. Dat is een valkuil. Want zoals we in tal van omstandigheden ons leven niet kunnen regisseren, zo geldt dat ook voor ons levenseinde. Laat staan dat daar iets van een recht op zou bestaan.

Afgelopen week overleed minister Els Borst onder buitengewoon tragische omstandigheden. Kamervoorzitter Van Miltenburg gebruikte in haar toespraak naar aanleiding van het overlijden twee keer het woord ‘zelfbeschikkingrecht’ in relatie tot de euthanasiewet. Het was een persoonlijke noot van de Kamervoorzitter en waarschijnlijk zal het de meeste mensen niet zijn opgevallen. In onze samenleving lijken euthanasie en zelfbeschikkingsrecht onlosmakelijk met elkaar verbonden.

De Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie doet ook heel erg haar best om deze mist te creëren, helaas met succes. De euthanasiewet introduceerde geen zelfbeschikkingsrecht, maar schiep een kader voor het medisch handelen rond het levenseinde. De euthanasiewet geeft rechtszekerheid aan artsen die in een uiterste situatie en op verzoek het leven beëindigen van ernstig zieke patiënten, als zij voldoen aan de criteria van de wet.

Het recht op euthanasie bestaat dus niet. Zelfbeschikkingsrecht is een loze kreet in een onzekere wereld. Helaas zorgt deze misinterpretatie van de euthanasiewet voor een groeiende groep mensen die een beroep doet op deze wet. Niet alleen mensen die lichamelijk lijden en nog een korte tijd zullen leven. Maar ook dementerenden, mensen die opzien tegen het zwarte gat van hun pensioen, mensen met smetvrees en andere psychiatrisch patiënten. Minister Schippers van Volksgezondheid beschrijft dit als een “logische ontwikkeling”, maar wat is daar logisch aan?

Wie heeft nog oog voor de positie van artsen, mensen van vlees en bloed, aan wie gevraagd wordt een leven te beëindigen. Meer nog: wie beschermt het leven van patiënten? De voorstanders van de euthanasiewet laten ons graag geloven dat alleen de weg van euthanasie een waardig sterven is. Daarom moet er een recht op euthanasie – en zelfs een recht op hulp bij zelfdoding – komen, uitgevoerd op het moment, de plaats en door de persoon die wij kiezen. De dood waarover mensen volledig regie kunnen voeren. Het laatste stukje quality time van ons leven.

Een waardige omgang met elkaar, is wat mij betreft zorg voor elkaar. In leven. En in sterven. In goede tijden en in slechte tijden. Bij gezondheid en ziekte. Het leven is heilig, sterven ook.