Mijn bijdrage aan het kamerdebat over de kinderopvangtoeslag-affaire
De overheid als dienares van God heeft tot taak recht te doen en burgers te beschermen tegen willekeur. In deze taak, voorzitter, heeft de overheid ten diepste gefaald.
Alle voorgaande sprekers hebben al gewezen op de dramatische omstandigheden waarin ouders zijn terechtgekomen als gevolg van het handelen van een niets ontziende Belastingdienst. De verhalen die we de afgelopen jaren hebben gehoord zijn schrijnend.
Afgelopen week nog nam een mevrouw contact met mij op. In 2014 een terugvordering van 50.000 euro. Met telefoontjes, brieven en bezwaren werd niets gedaan. Loonbeslag, jaren van ellende, haar echtgenoot heeft meermaals geprobeerd zich van het leven te beroven. Hij loopt nu bij de psychiater vanwege kans op herhaling. Zelfs afgelopen jaar kwamen er nog dwangbevelen binnen. Afgelopen woensdag kwam deze mevrouw thuis van het werk en weer lagen er vier loonbeslagen op de mat. Ze is ten einde raad. Het is onvoorstelbaar hoeveel moeite het kost om dit te stoppen. Het is ongelooflijk hoever de overheid afstaat van de burger. Het bericht van deze mevrouw is exemplarisch voor het hele systeem van toeslagen en laat zien dat dit ingewikkelde stelsel het doen-vermogen van burgers ver te boven gaat.
Een ander gezin waar ik contact over heb, moet rondkomen van 200 euro per maand omdat de fiscus bij loonbeslag de beslagvrije voet niet respecteert. De familie probeert bij te springen door geld te lenen maar ook dat wordt direct weer weggehaald door de Belastingdienst via bankbeslag. Hoe kan dat? Is de staatssecretaris het met mij eens dat dit niet mag bestaan en dat er nog heel veel werk aan de winkel is?
Ik wil collega’s hier in de Kamer en journalisten daarboven en daarbuiten complimenteren met hun vasthoudendheid. Tegelijk vind ik het zorgwekkend te moeten constateren dat zonder hechte samenwerking tussen media en parlement, deze Kamer in zichzelf niet de kracht noch de middelen heeft om de onderste steen boven te krijgen. Blijkbaar moet iets eerst in de media een schandaal worden voordat een overheidsinstantie bij zinnen komt. Dat zegt iets over het ministerie. Maar ook over ons allen zoals wij hier zitten.
De Commissie Donner concludeert institutionele vooringenomenheid. Maar, voorzitter, instituties bestaan niet. Mensen wel. En er zijn altijd mensen verantwoordelijk. Het zijn mensen die leidinggeven, mensen die opdrachten uitvoeren. Als ik lees dat er stukken zijn achtergehouden in rechtszaken…. dat doet een systeem niet. Het gaat erom dat meerder mensen zo samenwerken, iets zo organiseren dat dit kan gebeuren.
De staatssecretaris had wel oog voor dat het beter moest, maar heeft lang gedraald voordat hij de fouten uit het verleden ging herstellen. Vindt de staatssecretaris dat hij voldoende doortastend heeft gehandeld als het gaat om het herstellen van het leed dat is aangericht door het systeem en de geconstateerde vooringenomenheid?
In juni had de staatssecretaris het over zijn ‘tunnelvisie’. Is de tunnelvisie nu weg? zo vraag ik de staatssecretaris. Is er nu tegenspraak georganiseerd? Worden mensen die hun mond open doen nu gekoesterd in plaats van ontslagen? Is de staatssecretaris nu wél in staat om het kaf van het koren te scheiden?
Ik wil deze Kamer, ik wil ons allen, een spiegel voorhouden. Er is in 2005 een toeslagenstelsel bedacht dat vanaf het begin niet functioneerde. De politiek heeft het systeem alleen maar nog ingewikkelder gemaakt en heeft niets gedaan met de signalen die de Belastingdienst gaf. Toeslagen moesten en zouden uitbetaald worden zonder controle vooraf. Maar in 2014 klonk het in deze Kamer: “De staatssecretaris moet alles op alles zetten. Fraude móet worden aangepakt". En dat hebben we geweten. Maar de wet en regels overtreden mag nooit, ook niet onder politieke druk.
Achteraf controleren leidde tot grootschalige fraude. Stopzetten tot ná controle leidde tot groot menselijk drama en leed binnen honderden, misschien zelfs duizenden gezinnen. Als vooraf controleren leidt tot ellende, én achteraf controleren leidt tot ellende. Moeten we dan niet concluderen dat het toeslagenstelsel failliet is? zo vraag ik de staatssecretaris.
Voor de ChristenUnie is het duidelijk dat op de kortst mogelijke termijn een eenvoudig en rechtvaardig belastingstelsel nodig is. Een belastingstelsel waarbij het belastingtarief weer weerspiegelt wat je betaalt en waar je je niet door een woud van toeslagen en kortingen hoeft te worstelen. Het systeem is té ingewikkeld. Onze Belastingdienst kan het niet meer aan, en als burger begrijp je het al helemaal niet meer.
Zolang het belastingstelsel niet een grondige herziening en vereenvoudiging ondergaat, zolang dat enorme geld-rondpomp-circus niet stopt, zullen we jaar na jaar in deze Kamer onze verontwaardiging blijven uitspreken over drama’s die de politiek en haar uitvoerende diensten zelf mede-veroorzaken.
De ouders in de CAF11-zaak zijn vermorzeld door verkeerde besluiten in een moloch van een systeem, een systeem dat verziekt is door een overheid die zo ontzettend ver van de burger afstaat. Die iedere vorm van menselijkheid en menselijke maat ontbeert. Je bent een nummer, een zaak, een formulier. Maar geen mens meer. We hebben een overheid gecreëerd die mensen bij voorbaat wantrouwt. En we hebben een politiek gecreëerd die geen fouten meer duldt en die denkt dat alles maakbaar is met meer en meer regels. Mijn hoop ligt bij de mensen die werken in het systeem, de medewerkers van de Belastingdienst, en collega’s hier in de Kamer, die met een rechtvaardige en genadige houding werken in dienst van de publieke zaak.
Wat je zaait, dat oogst je ook. Het is daarom belangrijk dat ook wij als Tweede Kamer met elkaar praten over hoe nu verder. Het is goed dat op verzoek van ChristenUnie en CDA een parlementair onderzoek wordt gestart naar het functioneren van de Belastingdienst en het UWV.
De compensatieregeling die de Commissie Donner heeft geadviseerd, verzacht de pijn maar neemt het geleden leed niet weg. De CAF11-zaak laat zien dat in deze tijd burgers bang zijn voor de overheid. Als rechtszekerheid en rechtsbescherming tegen overheidsbesluiten wegvallen, valt de bodem weg onder onze samenleving.
