Verdriet, woede en schaamte bij wat we de afgelopen week hebben gezien in de straten van Amsterdam. Wie had gedacht dat het opnieuw zou gebeuren? Dat mensen om hun paspoort wordt gevraagd als ze er Joods uitzien. Dat Joden opnieuw in Mokum, in Amsterdam opgejaagd zouden worden achtervolgd, geslagen, zich zouden verstoppen en doodsbang zouden zijn. Het is onverteerbaar, en ik schaam me diep, dat dit in ons land opnieuw gebeurd is. Nederland is geen Nederland als de Joodse gemeenschap niet veilig is, als Joods leven onmogelijk wordt gemaakt. Op de avond van het gebroken glas, van de Kristallnachtherdenking, waarbij we in heel Europa stil staan bij onze collectieve schuld tegenover de Joodse gemeenschap, op die avond ging de haat door onze straten en knakte het vertrouwen van de Joodse gemeenschap. Vertrouwen in ons land en in recht en gerechtigheid.

Ouderen maken voluit deel van onze samenleving. Het is goed nieuws dat meer Nederlanders ouder worden, vergrijzing is allereerst een geschenk. Het oude bijbelboek Spreuken heeft dat al goed gezien. Ouderdom is een prachtige kroon. Ouderen in ons land zijn waardevol. Dragen op allerlei manieren zoveel bij. Ik denk ook nog eens aan alle vrijwilligers juist uit deze leeftijdsgroep. De buurtbus, de bezoekjes, de verenigingen, ze kunnen niet zonder. Maar belangrijker, we willen dat onze ouderen zich gezien en gewaardeerd weten. Daarom maakt de ChristenUnie werk van goed ouderenbeleid, voor goede woningen en zorg, met een verbonden samenleving.

Deze tijd vraagt om een politiek die verantwoordelijkheid neemt. Het is belangrijk om juist nu te kiezen voor de samenleving. Ik zie veel goede plannen, maar mis de samenlevingsvisie die maakt dat we voor elkaar blijven zorgen. De ChristenUnie is hierin helder geweest: draai de giftenaftrek terug, voorkom prijsstijgingen in het OV en behoud de Maatschappelijke Diensttijd. Wat ik in de Troonrede ook echt hebt gemist is de belangrijke rol van kerken en het verenigingsleven.

Hele schoolklassen tieners. Als ik in de Tweede Kamer omhoog kijk, dan zie ik ze elke week op de tribune zitten. Wat zullen zij denken als ze het debat zien? Welke toekomst hebben ze voor zich? In welke samenleving groeien ze op?