De volledige bijdrage van Arie Slob aan de Algemene Beschouwingen

Werken aan een hoopvolle agenda voor Nederland

In de week voor Prinsjesdag was ik op bezoek bij de Reaktgroep in den Haag. Een plek waar mensen die vastgelopen zijn, geholpen worden hun leven weer op te pakken. Ik ontmoette daar Ruud. Eind vijftig, huwelijk stukgelopen en na jaren trouwe dienst zijn werk kwijtgeraakt. Hij was met de gordijnen dicht thuis komen te zitten. Het was letterlijk donker in zijn leven geworden. Hij vertelde mij zijn droevige levensverhaal. Maar ook hoe hij zijn leven weer langzaam maar zeker op de rails had gekregen. Met steun van hulpverleners die hem onder meer een bonzaiboom hadden gegeven om voor te zorgen. Om voor die boom te kunnen zorgen had hij de gordijnen weer open moeten doen en zo kwam het licht weer binnen. Een indrukwekkend verhaal.

Een avond voordat ik Ruud ontmoette was ik in de Kloosterkerk in den Haag. Daar werd de jaarlijkse Kroonbede gehouden. Mij trof daar de sfeer. Geen polarisatie en verdeeldheid, maar eenheid en een oprechte zorg voor wat er in ons land en de wereld gaande is. Handen werden gevouwen en er werd gebeden om wijsheid en bezieling voor de bestuurders van dit land. Prachtig om bij te zijn.

Kroonbede
Zowel de ontmoeting met Ruud als de Kroonbede deden mij goed. Dit is een tijd waarin een gevoel van moedeloosheid je zomaar kan besluipen. Ik merkte dat ook bij mij zelf. De sterk verslechterde economische situatie, dagelijks bedrijven die over de kop gaan, duizenden en duizenden mensen die zonder baan thuis zitten, een zwalkende regering en een  politiek die aan de ene kant voor miljarden ombuigt en hervormt, maar aan de andere kant naar de samenleving toe gebrek aan daadkracht uitstraalt en machteloosheid etaleert.

De vraag die tijdens deze politieke beschouwingen gesteld moet worden is: hoe doorbreken we die negatieve spiraal? Welk perspectief bieden we burgers in deze tijd van recessie? Hoe krijgen we de gordijnen weer open zodat het licht binnen kan komen? Waar blijft de hoopvolle agenda waar de samenleving naar snakt?

De vraag stellen is hem nog niet direct beantwoorden. Er is veel onzekerheid in deze tijd, maar één ding weet ik wel zeker: de weg uit de crisis ligt niet in verdeeldheid, maar in eensgezindheid. Niet in terugzakken en elkaar de put in praten, maar juist in aanpakken, de hand aan de schop. Niet in populisme, maar in realisme. Niet in het zonder elkaar, maar in het met elkaar. We moeten met elkaar weer op zoek naar gedeelde wijsheid en bezieling, naar een bonzaiboom om weer licht te krijgen in de donkere tijd waarin zowel de economie als de politiek is terechtgekomen.

Ik neem aan dat de MP zich ervan bewust is, dat het er nu voor hem in het bijzonder op aan komt. Op zijn schouders rust een grote verantwoordelijkheid. De tijd van wegschuilen achter vakministers of Olli Rehn of doorverwijzen naar momenten in de toekomst, is voorbij.

Voor nu geldt: niet doorschuiven of wegduiken, maar aanpakken! En de indringende vraag aan de MP is: waartoe is hij bereid? Is hij bereid in te schikken en ruimte te bieden aan de oppositie om de kabinetsplannen ingrijpend te verbeteren óf blijft hij met zijn kabinet in het eigen begrotingsgelijk hangen met als gevolg dat we in deze tijd van crisis geen millimeter dichter bij een echt perspectief voor onze burgers komen? Dat is de kwestie.

Zes miljard
De eerste vraag die daarna beantwoord moet worden is de vraag of er in het komend jaar nu echt weer aanvullend zes miljard extra bezuinigd moet worden. Boven op de forse bedragen die we in de afgelopen tijd al bezuinig hebben. Bezuinigingen die voor een groot deel uit lastenverzwaringen bestonden. Mijn fractie heeft deze vraag uiteindelijk ontkennend beantwoord.

Geen misverstand: wij vinden nog steeds dat er gestreefd moet worden naar begrotingsevenwicht. Geen misverstand: mijn fractie loopt niet weg voor moeilijke besluiten. We hebben altijd het lef gehad onze politieke nek uit te steken. Maar wij hebben ook altijd de vraag gesteld, en die moet nu weer gesteld worden, wat de gevolgen van te nemen besluiten zijn. De gevolgen voor onze economie, voor gezinnen, voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten, voor mensen die noodgedwongen langs de kant staan.

Daar komt voor dit moment nadrukkelijk nog bij dat er in de afgelopen jaren, mede op initiatief en met steun van de ChristenUnie, wissels zijn omgezet bij grote onderwerpen (hypotheken, huren, langer doorwerken). Nog niet in 2014, maar wel in de jaren daarna zullen deze onderwerpen in de cijfers stevig gaan doorwerken. Dat moet nu meegewogen worden.  Alleen naar 2014 kijken en naar een aanvullend pakket van zes miljard is te beperkt. Kabinet verbreed uw horizon!

Mijn fractie wil daarom geen zes miljard bezuinigen, maar drie miljard extra. Ook dat doet pijn, maar is nog aanvaardbaar. Daarmee spelen we dus drie miljard euro vrij. Om de belastingen voor gezinnen te verlagen. En om arbeid goedkoper te maken voor bedrijven. Koopkrachtherstel en herstel van werkgelegenheid gaan hand in hand.

Ik neem dat de MP begrijpt dat als hij met zijn kabinet voor 2014 onverkort vast blijft houden aan de zes miljard extra bezuinigingen/lastenverzwaringen, en geen genoegen wilt nemen met een lager bedrag, ze zelf de deur dicht gooien om met elkaar in de komende tijd tot resultaat te komen.

Het niet onverkort vasthouden aan de zes miljard biedt (en daar gaat het uiteindelijk om) begrotingsruimte om te werken aan een hoopvolle agenda voor Nederland. Ik noem vier punten die in ieder geval in deze agenda een plaats moeten krijgen.

Werkgelegenheid
Aandacht voor de cruciale positie van het gezin! Duurzaamheid als innovatiesleutel om uit de crisis te komen! En gerechtigheid als leidend principe voor het handelen van de overheid!

Ik begin bij de werkgelegenheid. Nog nooit waren er zoveel mensen werkzoekend in ons land. Hier zou, zo zeg ik in de richting van minister Asscher, code Oranje meer op zijn plaats zijn. Er voltrekt zich op dit moment een maatschappelijk drama. De werkloosheid blijft, als we de kabinetsplannen volgen, het komend jaar verder oplopen. We zouden deze negatieve spiraal juist moeten doorbreken.
Dit is prioriteit nummer 1.

In de afgelopen weken heb mijn fractieleden en ik op diverse plaatsen in het land gesprekken gevoerd met werkzoekenden. In Zwolle, Amersfoort, Hoogeveen, Veenendaal, Amsterdam en Rotterdam. Om maar een plaatsen te noemen. We hebben hun persoonlijke verhalen gehoord. Vaak schrijnende verhalen. Mensen die zich letterlijk blauw solliciteren, maar meestal niet eens een ontvangstbevestiging van hun sollicitatiebrief ontvangen. Mensen die na meer dan veertig jaar trouw dienstverband op straat terechtkwamen. Over de in hun ogen onpersoonlijke UWV, die mails stuurt die zijn ondertekend door ‘uw E-coach’. We spraken met jonge mensen die met een mooi diploma op zak maar niet aan de bak kunnen komen. Grote zorgen en onzekerheid bij de meeste van hen over de toekomst.

Mij viel echter ook hun veerkracht op. Mensen waarvan je kunt zeggen: hoe harder het stormt, hoe rechter ze gaan staan. Mensen die netwerkgroepen gingen opzetten. Mensen die zich op oudere leeftijd nog gingen omscholen. Mensen die niet thuis gingen zitten, maar vrijwilligerswerk gingen doen. Al kreeg men daar niet altijd toestemming voor.

Ik zie het voor nu als onze plicht om maximaal te doen wat mogelijk is om werkgelegenheid te behouden en waar mogelijk weer werkgelegenheid te creëren. Bied deze mensen perspectief! Laat deze mensen zien waar een begrip als participatiemaatschappij echt voor. De participatiesamenleving gaat namelijk niet over eigen verantwoordelijkheid, maar over onderlinge verantwoordelijkheid. Niet over het vanwege bezuinigingen over de schutting gooien van overheidstaken bij de samenleving, maar juist over het bevorderen van die onderlinge verantwoordelijkheid. Zoals nu al veel gebeurd, door bv een Present, Humanitas, Leger des Heils, voedselbanken enz enz  Kan de MP dat beamen?

Hoopvolle agenda

Wat kunnen we doen als het om een hoopvolle agenda voor werkgelegenheid gaat? Ik noem een paar punten.

1. Maak arbeid goedkoper. Herstel niet gedeeltelijk maar volledig de plannen uit 2012 om arbeid goedkoper te maken. Wij trekken daar nu 1,7 miljard euro voor uit. Zo behoud en creëer je werkgelegenheid
2. Schrap de bezuinigingen die niet alleen onze veiligheid raken, maar ook veel werkgelegenheid kosten. Met name in kwetsbare gebieden. Mijn fractie trekt geld uit om bv de tbs-instelling in Balkbrug en de gevangenis De Grittenborgh in Hoogeveen open te houden.
3. Stop nu eens met bezuinigingen op defensie. Het is toch diep triest dat nadat VVD/CDA en PVV al ongehoord veel op defensie hadden bezuinigd, dit kabinet van VVD en PvdA onverstoorbaar verder gaat. U moet zich als VVD schamen, mijnheer Zijlstra. Iedere keer iets anders doen dan dat u beloofd. Geen militair gelooft u nog. 

Gezinnen
Wat we nodig hebben is een hoopvolle agenda voor werkgelegenheid. Maar ook voor onze gezinnen. Als er iets belangrijk voor onze samenleving is, dan zijn het wel vitale gezinnen. Het kabinet toont aan hier onvoldoende oog voor te hebben. Ik adviseer u om te beginnen het recente rapport van de Kinderombudsman eens te lezen. Hij heeft weer duidelijk gemaakt dat gezinnen, en kinderen die daar een veilige plek zouden moeten om op te groeien, kwetsbaar zijn. Laten we, zo roep ik het kabinet op, ons er voor inzetten om het gezin als hecht fundament onder onze samenleving in stand te houden en waar nodig te versterken. Straf ouders niet af als ze er samen voor kiezen niet volledig op de arbeidsmarkt actief te zijn, maar zelf de zorg voor hun opgroeiende kinderen op zich nemen. Waardeer dat!

De voorgenomen ingrepen in de kindregelingen zullen gezinnen hard gaan treffen. In 2014 nog bescheiden, maar daarna gaat het snel. Ook zien we dat een stapeling van bezuinigingen gezinnen gaan raken. Gezinnen dreigen het kind van de rekening te worden.  Ik verzet me daartegen. Ik doe daarom een dringende oproep aan het kabinet om terug te komen van de nu ingeslagen weg. Wees het gezin echt welgezind. Bied perspectief.

In onze tegenbegroting repareren we o.a. de bezuinigingen op de kinderbijslag. Ook repareren wij de afbouw van de overdraagbaarheid van de Algemene Heffingskorting voor gezinnen met jonge kinderen. Dat betekent een substantiële verbetering van de koopkracht van gezinnen met maar één kostwinner. Zelfs collega Pechtold heeft in mijn richting al aangegeven voor het gezin te willen opkomen (ND-interview, 21 september). Dan kunnen de collega’s Zijlstra en Samsom toch niet achterblijven.

Abortus
Het is een gevoelig punt, maar ik wil bij het kabinet aandacht vragen voor de bescherming van het ongeboren leven. Jaarlijks zien ca. 30.000 vrouwen geen andere weg dan abortus provocatus. Wij erkennen dat een ongewenste zwangerschap veel pijn en moeite met zich meebrengt. Graag willen we naast deze vrouwen staan. Waar mogelijk hen helpen. Dat kan door bv tienermoederopvanghuizen als in Gouda centraal te blijven financieren. Maar er is meer mogelijk. We zouden elkaar toch moeten kunnen vinden in een inzet om alles te doen om te voorkomen dat vrouwen in nood  tot de meest vergaande stap bij ongewenste zwangerschappen over gaan. Is het kabinet daartoe bereid?

Zorg
Ik wij er overigens nog even op dat wij in onze tegenbegroting een aantal bezuinigingen op de langdurige zorg, zoals de dagbesteding en persoonlijke verzorging verzachten. Belangrijk voor met name ouderen en chronisch zieken en gehandicapten. Graag een reactie daarop van het kabinet.

Duurzaamheid
Bij een hoopvolle agenda voor Nederland hoort naast aandacht voor werkgelegenheid en gezinnen ook aandacht voor het onderwerp duurzaamheid. Vanuit het besef dat we deze aarde van onze Schepper in bruikleen hebben gekregen en daar zorgvuldig mee moeten omgaan. 

De minister-president deed een aantal maanden geleden nog een volledig mislukte poging om via een oproep aan burgers om vooral veel te consumeren uit de crisis te komen. Juist in een tijd als deze moeten we echter beseffen dat het niet meer wordt wat het was. We hebben op te grote voet geleefd. Ook in ecologische zin. Maar er is wel perspectief. Juist nu moeten we de kansen grijpen om duurzame innovatie een kans te geven. Is het kabinet zich daarvan bewust en wat doet het daaraan?

Er gebeuren overigens al hoopvolle dingen. Burgers die zelf hun verantwoordelijkheid oppakken, kleinschalige initiatieven van onderaf. Mijn fractie vindt dat duurzame innovatie, klein- en grootschalig, bevorderd moet worden. Dat kan o.a. door vervuilende activiteiten zwaarder te belasten. Zo ontstaat er een financiële prikkel voor duurzaam gedrag. Maar ook door het stimuleren van energiezuinigheid. Daar valt nog een wereld te winnen.

Voedsel
Ik vraag vandaag aandacht voor voedsel. De milieudruk van ons voedselpatroon is niet vol te houden ten opzichte van andere werelddelen en volgende generaties. Ook is voedselverspilling een groot probleem. Overvloed van voedsel zorgt voor overconsumptie. Obesitas, maar ook anorexia en boulimia, worden steeds meer een maatschappelijk probleem. Stimuleer projecten en onderzoeken die bevorderen dat we beter met ons voedsel omgaan. En waardeer degene die ons voedsel produceren. Geef boeren een eerlijke prijs!

Ik wil afsluiten met een woord dat we niet meer zo vaak gebruiken, maar wel de kern aangeeft waar overheidshandelen op gericht moet zijn. En dat is: gerechtigheid! Macht hoort dienstbaar gemaakt te worden aan de gerechtigheid. Tijdens de eerder door mij genoemde Kroonbede deed de Haagse predikant Peter Strating (Havenkerk) een indringende oproep aan politici om daar juist in een tijd als deze daar inhoud aan te geven. Recht doen aan mensen. Recht doen aan wat kwetsbaar is en zelf geen stem heeft. Mensen dichtbij, mensen ver weg.

Gerechtigheid
In hoeverre ziet dit kabinet een begrip als ‘gerechtigheid’ nog als een leidend principe voor haar handelen. Is het niet onze taak om juist in een tijd als deze kwetsbare mensen perspectief, een hoopvolle agenda, te bieden. Een bonsaiboompje dat weer wat licht doet schijnen in hun vaak donkere bestaan.

Ik vraag dat niet zonder reden. Het is toch diep triest te noemen dat ergens ver weg gestopt in de begroting blijkt dat het kabinet de ingrijpende wijziging en daar behorende bezuiniging op de Algemene nabestaandenwet (Anw) ‘gewoon’ doorzet. Zo gaan we als land toch niet met weduwen en weduwnaars en hun jonge kinderen om?

Ontwikkelingssamenwerking

Ik vind het triest dat er nu opnieuw weer zo gejojood wordt met ontwikkelingssamenwerking. Nu even niet, is de boodschap die met de zogenaamde ‘slimme’ kasschuif wordt afgegeven. De VVD kennen we bij dit onderwerp, maar wie had kunnen denken dat de PvdA daar met droge ogen weer aan mee zou werken. Mijn fractie stelt voor dan maar het hele zogenaamde revolverende fonds te schrappen. Ook de 100 miljoen die nog resteert. En in plaats daarvan ‘gewoon’ 200 miljoen toe te voegen aan het echte budget.

Als het om gerechtigheid gaat denk ik tevens aan een menswaardige omgang met en opvang van asielzoekers. Daar zijn beloften over gedaan door zowel staatssecretaris Teeven als coalitiepartij PvdA. We zullen beiden aan die beloften houden.

Mensenhandel en prostitutie
En wat is de belofte van het kabinet waard als het belooft om van de strijd tegen mensenhandel een prioriteit te maken? Dit jaar is het aantal meldingen van gedwongen prostitutie met 64% gestegen en tegelijk lukte het dit kabinet niet om de wet Regulering Prostitutie door de Eerste Kamer te loodsen. Ik wil de MP de indringende vraag stellen: met hoeveel urgentie wordt de strijd tegen deze vorm van moderne slavernij gestreden? Wat zijn de stappen die het kabinet op korte termijn gaat zetten?

Syrië
Als we het over gerechtigheid hebben, kan Syrië niet ongenoemd blijven. We denken aan hen die op dit moment in Syrië in grote angst leven, soennieten, sjiieten, koerden, in voortdurende angst voor een volgend bombardement. We denken ook aan de christenen die extra doelwit zijn in Syrië, zoals recent uit de aanval op het dorp Ma’loula (56 kilometer ten noordoosten van Damascus)  weer gebleken is. We denken aan de meer dan 2 miljoen vluchtelingen, waaronder veel kinderen. Onvoorstelbaar veel mensen die van huis en haart verdreven zijn. We steunen het kabinet in de wijze waarop men zich tot nu toe in deze kwestie heeft opgesteld. Ons hart gaat ook uit naar de mensen in Egypte, Kenia en Pakistan die recent getroffen zijn door zoveel leed. Laten we – waar mogelijk – hen bijstaan. Compassie voor onze medemens stopt namelijk niet bij de grenzen.

Tot slot: mijn fractie beseft dat dit kabinet voor een moeilijke opgave staat. U bent in dat opzicht niet te benijden. Onze houding naar dit kabinet toe is duidelijk: we staren ons niet blind op getallen of percentages, maar kijken als het om een extra bezuinigingen nadrukkelijk naar de effecten van de te maken keuzen. Ook streven we naar reparatie van een aantal door het kabinet gemaakte keuzen die niet onze steun hebben.

We roepen het kabinet op een hoopvolle agenda te ontwikkelen waarin behoud en herstel van werkgelegenheid, aandacht voor gezinnen, voor duurzame ontwikkeling en recht doen aan mensen in moeilijke omstandigheden de kern zullen moeten vormen. Daaraan wil mijn fractie meewerken. Daarbij het goede zoeken voor onze samenleving en de negatieve spiraal waarin we als land zitten doorbreken. Ik wens de leden van het kabinet en degene die hen ondersteunen bij het uitoefenen van hun hoge ambt Gods onmisbare zegen toe.

Arie Slob