Datum:            28 februari 2012

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Voorzitter. Er zijn in het afgelopen jaar al heel wat momenten geweest waarop er moeilijke besluiten over de euro genomen moesten worden en vandaag is weer zo'n dag. Ongeveer 2 jaar geleden werd er een lening van 110 mld. aan de Grieken verstrekt om ervoor te zorgen dat Griekenland het hoofd financieel boven water kon houden. Twee jaar geleden konden we niet vermoeden dat we nu weer over een nieuwe lening zouden praten. Toen was de verwachting dat de Grieken genoeg tijd kregen om orde op zaken te stellen. Nu blijkt dat de situatie volstrekt anders is voor zowel de Grieken als voor de eurozone. De ChristenUnie-fractie heeft de afgelopen twee jaren steeds twee leidende principes gehad bij de keuzes die gemaakt moesten worden: bieden we de Grieken met de maatregelen daadwerkelijk perspectief en dragen ze bij aan de stabiliteit van de eurozone? In dat kader hebben wij al lang gepleit voor een forse herstructurering van de Griekse schuld in combinatie met hervormingen en een sterker sanctiemechanisme voor heel Europa.

Met het pakket dat nu voorligt, worden een aantal stappen in de goede richting gezet. Er ligt eindelijk een concreet voorstel om de private schulden met 53,5% af te schrijven. Ook wordt er nog scherper ingezet op de naleving van gemaakte afspraken. De grote vraag bij het voorliggende pakket is of het de problemen voor Griekenland structureel oplost. De minister houdt wat dat betreft een slag om de arm. Hij geeft aan dat er risico's kleven aan het pakket. Wat is de risicoafweging van het kabinet geweest? De minister-president stelde enkele weken geleden zelf dat het niet onoverkomelijk is als Griekenland uit de euro treedt. Kennelijk is er dus sprake van een afweging in de balans tussen enerzijds het redden van de Grieken en anderzijds het failliet laten gaan van Griekenland en mogelijkerwijs het uittreden van dat land uit de euro.

Welke afweging heeft het kabinet hierbij gemaakt, en op grond van welke overwegingen? Zet het kabinet koste wat het kost in op het behoud van Griekenland voor de eurozone of trekt het ergens een streep?

In het afgesproken pakket zit ook veel conditionaliteit, waaronder een significante bijdrage van het IMF. Wanneer is er volgens het kabinet sprake van een significante bijdrage? Zal Nederland, indien het IMF straks terughoudend is in de bijdrage die het wil leveren, dan niet over de brug komen? Wat is in elk scenario het maximale bedrag dat Nederland wil lenen via dit pakket?

Naast de herstructurering van de schulden door de private sector, zullen ook de Europese Centrale Bank en de centrale banken van de landen een bijdrage gaan leveren aan het houdbaar houden van de Griekse schuld. De winst op Griekse obligaties zal teruggesluisd worden naar het land. Hoeveel bedraagt dit concreet voor Nederland? Ook de renteopslag op de Griekse obligaties wordt verlaagd. Dit wordt gecompenseerd door de winstafdracht op het SMP. Het kan raar lopen. Vorig was er nog een tegenvaller bij de winstafdracht bij DNB en nu verwacht de minister een meevaller. Waarop is deze aanname gebaseerd? Als die winstafdracht tegenvalt, dan heeft dat toch alsnog consequenties voor de begroting?

De discussie over het hulppakket voor Griekenland kan niet los worden gezien van de grotere discussie over de vormgeving en de hoogte van het ESM. Zoals het kabinet weet, is mijn fractie altijd erg kritisch geweest over de beperkte rol die het nationale parlement heeft bij besluiten over bestedingen van het ESM. Gisteren uitte de Algemene Rekenkamer forse kritiek op de weinig transparante informatievoorziening en de beperkte externe controlemogelijkheden op de besteding van de middelen uit het ESM. Volgens de Algemene Rekenkamer raakt dit direct aan de legitimiteit van overheidshandelen in het algemeen en het draagvlak in de samenleving voor de uitvoering van het ESM in het bijzonder. Het gaat om de besteding van belastinggeld, die instemming vooraf en controle achteraf behoeft. Hoe duidt het kabinet de kritiek van de Algemene Rekenkamer?

Wat de ChristenUnie betreft moet de externe, publieke controle uiteraard geregeld worden, maar ook de parlementaire controle op de besteding van de middelen, met inachtneming van een snelle procedure indien die noodzakelijk is. Dat raakt immers het hoogste recht van de Kamer, het budgetrecht. Is de minister bereid te voorzien in zowel een vorm van formele instemming door het parlement met de besteding van de ESM-middelen vooraf als in de controle van de besteding van de middelen door een Europese rekenkamer achteraf?

In de marge van de Europese Raad zal ook het begrotingspact worden ondertekend. Mijn fractie kan zich in hoofdlijnen vinden in het verdrag. Tijdens de ratificatie zullen we hierop nader ingaan. Wel zien wij een risico in het feit dat er straks landen ondertekenen die er bij de ratificatie alsnog van afzien. De Franse geluiden zijn wat dat betreft niet hoopgevend. Ziet de minister dit risico ook? Hoe gaat hij voorkomen dat een aantal landen -- dan denk ik met name aan Frankrijk -- zich straks toch niet committeren aan dit verdrag? Hiernaast is onze indruk dat de golden rule onze Grondwet raakt, omdat het de parlementaire vrijheid inkadert om een begroting vast te stellen. In dat geval is instemming van twee derde van de Kamer met het voorstel voor de Wet houdbare overheidsfinanciën vereist. Onderschrijft het kabinet dit?

We moeten vandaag een keuze maken voor of tegen een nieuw hulppakket. Mijn fractie vraagt zich zeer af of dit pakket het uiteindelijke redmiddel voor Griekenland zal zijn. Tegelijkertijd zien wij ook de goede elementen in het pakket en weten wij dat géén steun verlenen eveneens grote consequenties heeft.

Wij hebben nog een aantal vragen gesteld waarop wij graag antwoord krijgen. Onze inzet is erop gericht dat de Grieken en de eurozone perspectief geboden wordt. Daarvoor moeten wij weten waarom het kabinet dit pakket beter vindt voor Nederland, voor de Grieken en voor Europa. Wij willen een overtuigend antwoord krijgen op die vraag, voordat wij de vrijmoedigheid hebben om hiermee in te stemmen.

De heer Dijkgraaf (SGP):

Mevrouw Schouten stelt goede en terechte vragen. De ChristenUnie heeft er altijd een punt van gemaakt dat er voldoende moet worden afgeschreven op de schulden om de schuldhoudbaarheid op orde te krijgen. Wat gaat de ChristenUnie uiteindelijk doen als ze "nee" zou zeggen? Ik heb in de bijdrage van mevrouw Schouten namelijk één ding niet gehoord, namelijk een alternatief. Het punt is natuurlijk wel wat er op 20 maart gebeurt als je "nee"" zegt. Je kunt zeggen dat het nu niet genoeg is, maar dan moet je wel een alternatief bieden.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Ik heb die vraag bij het kabinet neergelegd. Het kabinet heeft kennelijk een afweging gemaakt dat het nu beter is om wel door te gaan en geld te geven. Daartegenover staat het scenario dat er niets gebeurt of dat er mogelijk een alternatief ligt. Ik wil graag van het kabinet weten welke afweging daarbij is gemaakt, zodat wij op grond daarvan onze afweging kunnen maken.

De heer Dijkgraaf (SGP):

Ik ben oprecht geïnteresseerd in het alternatief dat mevrouw Schouten voor zich ziet. Als een meerderheid in dit parlement nee zou zeggen tegen het compromis, langs welke lijnen ziet mevrouw Schouten dan het alternatief tot stand komen?

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Ik wil eerst weten welke afweging is gemaakt. Ik herhaal wat dat betreft mijn antwoord. Ik wil ook weten welke alternatieven het kabinet heeft overwogen. Kennelijk heeft het kabinet dat gedaan, een balans opgemaakt en gesteld dat dit beter is. Dan wil ik van het kabinet graag horen welke eventuele afwegingen er zijn geweest.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.