Bijdrage Stieneke van der Graaf aan een algemeen overleg met minister Blok van Buitenlandse Zaken

Kamerstuknr. 21 501 – 02

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):

Dank u wel voor het woord, mijnheer de voorzitter. Bij de Europese top, de top in Sofia, die we vorige maand hebben gehad, ging het juist niet over uitbreiding met de landen van de Westelijke Balkan, maar volgende week gaat het er wel over. Dus ook ik zal me vooral richten op dat onderwerp.

Er liggen twee concrete voorstellen voor, namelijk om de onderhande-lingen met Macedonië en Albanië te openen. De ChristenUnie is daar heel terughoudend in. Dat hebben we eerder ook al gezegd. Wij vinden de Balkanlanden, alle zes, op dit moment niet klaar voor toetreding. We vinden het dan ook onverstandig dat de Europese Unie daar een jaartal van 2025 aan heeft gekoppeld. Het staat inmiddels alweer ter discussie hoe we dat precies moeten interpreteren. Wij zouden er wel aan hechten als Nederland volgende week nogmaals benadrukt dat dat niet het leidende punt zou moeten zijn, maar dat het echt moet gaan over de intrinsieke overtuiging dat er hervormingen nodig zijn op het gebied van democratie en rechtsstaat en dat dat voorop moet staan.

Als we kijken naar Albanië, zien we dat daar eerder vijf hervormingsprioriteiten zijn gesteld: verbetering op de rechtsstaat, het versterken van de democratie, de aanpak van georganiseerde criminaliteit en corruptie, en verbetering van de mensenrechten. We zien dat Albanië echt stappen zet als het gaat om het doorlichten van de rechters en het maken van een corruptievrij stelsel. Ik heb echt bewondering voor de stappen die daar worden gezet, ook al leiden ze momenteel tot een verlamming van de rechtspraak. Daar heeft mijn fractie zorgen over. Wij vinden dat de Commissie veel te veel focust op deze voortgang, die zij als argument aanhaalt om tegen Albanië te zeggen: jullie zijn eraan toe om de onderhandelingen te starten. Daarbij heeft zij veel te weinig aandacht voor de aanpak van corruptie en georganiseerde misdaad. Dus het is terecht dat het kabinet daar ook kritische vragen over stelt.

Als we kijken naar Macedonië, is de ChristenUnie heel erg blij dat er nu eindelijk een uitkomst lijkt te zijn als het gaat om de naam. Het referendum daarover zal nog moeten plaatsvinden, dus we moeten ook niet te vroeg juichen. De ChristenUnie hecht er ook aan dat we ten aanzien van Macedonië de prille vooruitgang, denk ik, en de prille positieve stappen waarderen, maar daar nog niet te snel conclusies uit trekken.

Ik zou de Minister ook willen vragen of hij aan die lijn wil vasthouden. Ik kan me voorstellen dat de druk op Nederland zal toenemen. Daarom vraag ik ook naar het Europese krachtenveld. Hoe staan Frankrijk en Duitsland momenteel ten aanzien van deze voorstellen? Graag zou ik vandaag van de Minister heel concreet horen dat er namens Nederland niet ingestemd zal worden met het openen van de onderhandelingen met Albanië en Macedonië.

Ik gaf het net al aan in de kleine interruptie van meneer Van Ojik. Het openen van de toetredingsonderhandelingen is geen garantie dat landen ook daadwerkelijk grote voortgang zullen boeken op het versterken van de democratie en rechtsstaat. Wat dat betreft ben ik echt heel teleurgesteld in wat ik heb aangetroffen, toen we in Servië en Montenegro op bezoek waren. We hebben daar eigenlijk een vorm van achteruitgang of stagnatie kunnen zien, als het gaat om persvrijheid, als het gaat om de zittende macht die onaantastbaar lijkt te zijn. Dat zijn geen goede ontwikkelingen en daar hebben we zorgen over.

Als ik dan ook kijk naar het argument van de Europese Commissie om vooral geopolitieke overwegingen mee te laten tellen, denkt de ChristenUnie echt dat dit een onverstandige zet is en dat het averechts zal werken. Het zal echt moeten gaan om die intrinsieke overtuiging binnen de landen om te werken aan het verbeteren van de democratie en de rechtsstaat. Hoe beoordeelt de Minister dit argument van de Europese Commissie om de geopolitieke overwegingen leidend te maken in het doen van een voorstel om de onderhandelingen te openen, die geopolitieke argumentatie?

Als we nogmaals kijken naar het rapport van de Europese Commissie vindt de ChristenUnie dat de Europese Commissie heel erg snel over de rechtsstaat en de aanpak van corruptie heenstapt. Ik heb bij de top eerder omschreven dat ik dat vind getuigen van een reflectie van de Staat van de Unie zelf op het gebied van de rechtsstaat, waar we ons als Unie momenteel zelf in bevinden. Daar is echt huiswerk te doen en daar moeten we voor waken. Daarom vind ik het belangrijk dat wij als Nederland daarop blijven wijzen, als het gaat om het versterken van de rechtsstaat, democratie en mensenrechten. Kan de Minister aangeven hoe Nederland daarbij de landen op de Westelijke Balkan zou kunnen ondersteunen, met name de daar aanwezige goede krachten?

Dan sluit ik af met een laatste vraag. Bij de Staat van de Unie heb ik een motie ingediend om een peerreviewmechanisme op het gebied van de rechtsstaat in te voeren binnen de Europese Unie. De premier heeft in het laatste debat aangegeven dat Nederland nog voor de zomer met gelijkgestemde landen hierover het overleg aan zou gaan en na de zomer met een concreet voorstel zou komen. Ik vraag de Minister naar de stand van zaken.

De voorzitter:

Dank.

Verdere informatie