Stemmogelijkheid Nederlanders in het buitenland
‘Het stemproces wordt aangepast zodat Nederlanders op Bonaire, St. Eustatius, Saba en in het buitenland eenvoudiger hun kiesrecht, ook in relatie tot de verkiezing van de Eerste Kamer, kunnen uitoefenen.’ Het staat er zo eenvoudig in het regeerakkoord. En het eerste gedeelte, de aanpassing van het stemproces voor Nederlanders op de BES-eilanden, is inmiddels op een zorgvuldige wijze goed vormgegeven met de kiescolleges Caribisch Nederland. En dan nu het tweede stukje van het voornemen, de Nederlanders in het buitenland.
De minister stelt opnieuw een kiescollege voor en de nadere uitwerking daarvan volgt in een wet die voor moet liggen bij de tweede ronde van de behandeling van dit wetsvoorstel.
De ChristenUnie-fractie staat sympathiek tegenover de gedachte dat Nederlanders in het buitenland, oftewel niet-ingezetenen ook meestemmen in getrapte verkiezingen voor de Eerste Kamer. Dat kan al voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Maar gisteravond werd door de Voorlichting van de Raad van State duidelijk er nog wel wat water door de IJssel zal stromen tot er een bruikbaar en evenwichtig uitvoeringswetsvoorstel dat voldoet aan de eisen van artikel 4 van de Grondwet dat alle Nederlanders het recht hebben om hun vertegenwoordigers te kiezen in parlement, Staten en gemeenteraden, aan artikel 53 van de Grondwet met het beginsel van evenredige vertegenwoordiging, en aan artikel 55 van de Grondwet, de wijze van verkiezing van de Eerste Kamer.
Ik lees het advies van de Raad van State zo dat in de opties die verkend zijn, geen perfecte oplossing te vinden is en dat het waakzaamheid vraagt om niet – met alle goede bedoelingen - te kiezen voor oplossingen die meer nadelen in zich hebben dan de huidige situatie. Dat legt voor het vervolg een belangrijke vraag neer bij de regering. Ze zal moeten reflecteren op de grondgedachte bij de getrapte verkiezing van de Eerste Kamer. Hoe worden alle niet-ingezetenen vertegenwoordigt in de stemmen die worden uitgebracht? Of wordt goed beargumenteerd en afgewogen waarom hier een passende afwijkende regeling wordt gekozen? Die grondgedachte is dat alle inwoners in een provincie meetellen bij het bepalen van de stemwaarde, omdat Statenleden namens alle inwoners van de provincie hun stem uitbrengen en niet alleen namens de eigen kiezer. Bij het bepalen van de stemwaarde voor de leden van het kiescollege voor Nederlanders in het buitenland is dit een ingewikkeld beginsel. Maar ik mis de reflectie van de minister. Waarom wordt er in de tijd die volgt geen energie gestoken in een betere registratie, zowel dat het kiesregister bekend is bij Nederlanders in het buitenland en zij zich registreren als de inhoud van het niet-ingezetenenregister? Ik vind dat de minister als ze dit wetsvoorstel een vruchtbaar vervolg wil geven, niet voorbij kan gaan aan het op orde krijgen van deze registers. Kortom, welke acties onderneemt de minister om het bijzondere recht van artikel 4 van de Grondwet dat alle Nederlanders hun parlement mogen kiezen, daadwerkelijk te laten slagen? Voorzitter, de fractie van de ChristenUnie staat zoals gezegd positief tegenover de gedachte van het regeerakkoord, maar het advies van de Raad van State betekent echt huiswerk voor de minister. Ik zou heel graag de appreciatie van de Minister horen en welke vervolgroute zij op dat punt in gedachten heeft. Want zonder heldere routekaart voor het vervolg wordt dit wetsvoorstel een ongewis avontuur. De uitwerkingswet moet dus ook klaar liggen bij tweede lezing. Ik zie uit naar de beantwoording.
Voor het vervolg wil ik nog twee zaken onderstrepen. Allereerst dat voor de fractie van de ChristenUnie een belangrijke eis bij de uitwerking is dat het beginsel van evenredigheid voluit tot uitdrukking zal komen in de omvang van het kiescollege. Daarnaast sluit ik aan bij de goede vragen van collega Ganzevoort over de positie van inwoners met een dubbele nationaliteit, waaronder de Nederlandse, in de andere landen van ons Koninkrijk.
Wat betreft het voorstel over de herzieningsprocedure voor de Grondwet is de fractie van de ChristenUnie positief. Ik betreur het bijvoorbeeld nog steeds dat het initiatiefvoorstel Halsema inzake constitutionele toetsing, nooit de gehele procedure heeft doorlopen, en zo zijn er meer voorbeelden te geven. De Tweede Kamer heeft terecht de vinger gelegd bij het vragen van een advies aan de Raad van State, ook in tweede lezing. Ik kan dat alleen maar onderstrepen.
Voorzitter, de Grondwet, is ons allen dierbaar, er is eigenlijk weinig mooier dan op een regenachtige herfstdag te spreken over de Grondwet in de Ridderzaal. Zo worden de rechten van alle Nederlanders tot uitdrukking gebracht en de verantwoordelijkheden die daarin mee komen om burgerschap in te vullen, bijvoorbeeld door te gaan stemmen, ook als je in het buitenland woont, nog eens onderstreept. Ik zie daarom uit naar het vervolg van dit debat en de antwoorden van de minister.
