“We zeggen dat slavernij is verdwenen in de Europese beschaving, maar dat is niet waar. Slavernij bestaat nog steeds, maar het betreft nu alleen vrouwen en het heet prostitutie.” Dat is wat Victor Hugo in Les Miserables schreef, 150 jaar geleden. En de tragiek is dat op dit terrein de Europese beschaving sindsdien bitter weinig vooruitgang heeft geboekt.

Iedere dag worden vrouwen en mannen, die allemaal geschapen zijn naar Gods beeld, in ons land beroofd van hun vrijheid en aangetast in hun waardigheid.

Op ons Europese continent worden ieder jaar 140.000 mensen verhandeld en driekwart van hen vindt zijn droeve bestemming in de prostitutie. Ik heb pas zelf in Roemenië de verhalen gehoord van meisjes die op 12, 13-jarige leeftijd in handen komen van pooiers, om op hun 16e naar Zwitserland verhandeld worden omdat daar prostitutie op die leeftijd legaal is, om vervolgens op hun 18e in Nederland achter een raam te worden gezet. Zo’n meisje heeft dan inmiddels al zo’n vijf jaar werkervaring… Je hart breekt als je zulke verhalen hoort en deze meisjes in de ogen kijkt.

Voor zover we er in Nederland zicht op hebben, zien we in recente jaren een voortdurende stijging van het aantal slachtoffers van mensenhandel en gedwongen prostitutie. De Nationaal Rapporteur telde vorig jaar ruim 1200 meldingen van slachtoffers, waarvan het overgrote deel in de prostitutie werkzaam was. En hoezeer de schattingen van gedwongen prostitutie ook uiteen lopen, we weten in ieder geval zeker dat er iedere dag duizenden vrouwen in Nederland tegen hun wil seks hebben (volgens korpschef Ruud Bik en hoofdofficier Herman Bolhaar is bij 60% sprake van dwang en/of uitbuiting in 2011). En onvrijwillige seks heet verkrachting. En het feit dat doorgaans niet de prostituees maar de pooiers en mensenhandelaren daar het meeste geld aan verdienen, heet diefstal en uitbuiting. En het gaat maar door, dag in, dag uit.

En voorzitter, mag ik de minister vragen wat het pooierschap rechtvaardigt? Als prostitutie inderdaad een vrij en eerzaam beroep is, waarom staan we toe dat het overgrote deel van de prostituees een deel of zelfs groot deel van hun verdiensten moeten afstaan aan iemand die dan veiligheid zou bieden. Groenteboeren en fietsenmakers hoeven toch ook niet massaal veiligheid in te kopen bij schimmige figuren? Het is toch de overheid die veiligheid zou moeten bieden?

Onmacht van onze rechtsstaat

Veel slachtoffers van gedwongen prostitutie hebben niet de moed om naar de politie te gaan, om aangifte te doen. En als een vrouw of man na een tijd van mishandeling en uitbuiting dan toch de stap zetten om aangifte te doen, dan leidt dat maar in een kleine minderheid van die gevallen tot een strafzaak. In veel gevallen vindt bij gebrek aan bewijs seponering plaats. Waar het dan toch tot een strafzaak komt, daar leidt het, in vergelijking met andere strafzaken, bij een aanklacht van gedwongen prostitutie in vier keer zoveel gevallen tot vrijspraak, omdat zelfs dan het onvrijwillige karakter moeilijk bewezen kan worden. En als het tot een veroordeling komt, dan krijgt 40% van de daders minder dan een jaar en 50% minder dan vier jaar gevangenisstraf. Daarna zijn de daders vrije mensen terwijl de slachtoffers achterblijven met vaak levenslang lichamelijk en psychisch letsel.

Kortom, weinig aangiftes, veel sepo’s, relatief veel vrijspraken en lage straffen. Het is een vertoon van onmacht van onze rechtsstaat. En die onmacht is een blijvende aanmoediging voor mensenhandelaren om het betrekkelijk geringe risico op straf voor lief te nemen en veel geld te verdienen terwijl hun slachtoffers er een onnoemlijke hoge prijs voor betalen.

Maximumstraffen
Het is mooi dat de maximumstraffen voor mensenhandel en gedwongen prostitutie omhoog zijn gegaan. Het is goed om in de EU-richtlijn te lezen dat dat Europees beleid wordt. Maar zolang de opgelegde straffen zo laag blijven, is de maximumstraf een papieren tijger. Ik wil de minister vragen of hij met het OM in overleg kan om te bezien hoe de strafeis daadwerkelijk omhoog kan gaan.

Het lukt mij niet om trots te zijn op de Nederlandse prostitutiepraktijk. Ons Red Light District is een Boulevard of Broken Dreams. Ik weet dat alle partijen hier in de Kamer elkaar vinden in een gezamenlijke afkeer van mensenhandel en gedwongen prostitutie. En ook de minister is gecommitteerd aan de strijd tegen mensenhandel. En ik dank hem daarvoor. Maar nog te vaak wordt er in ons land met valse romantiek over de Wallen gesproken, over betaalde liefde en dames van plezier. Nog te vaak zijn de vrouwen die in vrijwilligheid zouden kiezen voor prostitutie uitgangspunt van ons beleid. Maar, mdv, ik hoop oprecht dat we elkaar vinden in onvrede over het feit dat de Nederlandse prostitutie nog zoveel slachtoffers maakt. En dat we elkaar vinden in een bereidheid om, als het moet, nieuwe wegen in te slaan en een nieuw Nederlands model te ontwikkelen

Zichtbaarheid, registratie

Een belangrijk doel van het Nederlandse beleid is zichtbaarheid van onze prostitutie. Een belangrijk bezwaar tegen bijvoorbeeld het strafbaar stellen van de klant is de angst dat prostitutie ondergronds en onzichtbaar wordt. Afgezien van het feit dat prostitutie altijd op zoek naar klanten moet en dus zichtbaar zal moeten zijn, is na 13 jaar legalisatie dat doel van zichtbaarheid niet bereikt. Vrouwen worden door pooiers en mensenhandelaren van de ene stad naar de andere versleept. Om maar te voorkomen dat zo’n Roemeense of Bulgaarse vrouw een sociaal netwerk ontwikkelt en niet langer afhankelijk is van haar pooier. En uit een onderzoek van het RIEC Noord-Holland (2010) bleek dat van het aanbod van prostitutie in advertenties slechts 17% vergund was. Dus maar liefst 83% bleek prostitutie te zijn zonder een vergunning. En dat na 13 jaar legalisering. En dat terwijl wij naar andere landen wijzen en zeggen dat als zij prostitutie niet legaliseren hun prostitutie ‘ondergronds’ gaat.

Terecht dat de minister door wil met de Wet Regulering Prostitutie en Bestrijding van Misstanden in de Seksbranche. Ik deel zijn hoop dat deze wet snel wordt aangenomen door de Eerste Kamer, zodat met deze wet extra barrières worden opgeworpen tegen mensenhandel. De verhoging van de prostitutieleeftijd is een belangrijke stap. Ook de registratie van alle prostituees is een belangrijk middel om mogelijke slachtoffers eerder op het spoor te komen. We zien deze wet als een stap in de goede richting.

Vragen
Ik heb wel een aantal vragen daarover. Allereerst, wat heeft de minister geleerd van de twee jaar ervaringen die in Utrecht met registratie en een leeftijdsgrens van 21 jaar is opgedaan? Want daar bleek dat ook geregistreerde, meerderjarige prostituees slachtoffer van dwang en mensenhandel kunnen zijn. En welk voorlichting wordt er gegeven aan prostituees als zij zich registreren?

Extra bescherming 21-minners
Daarnaast vraagt de EU-richtlijn om extra bescherming van jonge slachtoffers. Nederland voorziet daarin bij slachtoffers tot 18 jaar. Maar met de WRP gaat de prostitutieleeftijd omhoog naar 21 jaar. Mijn fractie had samen met collega Agema van de PVV een amendement voorbereid dat de activiteiten die jongeren tot 21 jaar tot prostitutie aanzetten strafbaar te stelt. Na overleg met collega’s en specialisten hebben we er van afgezien om dat amendement nu bij deze richtlijn in te dienen, omdat dat een zorgvuldiger traject behoeft. Maar ik zou de minister willen vragen of hij bereid is om separaat een dergelijk voorstel tot wijziging van de strafwet te doen. Ik overweeg om op dat punt een motie in te dienen.

Een andere barrière is de inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Bij de begrotingsbehandeling van het afgelopen najaar heb ik een breed ondertekende motie ingediend die aangaf dat de KvK’s bij verdenking van mensenhandel niet zouden moeten overgaan tot inschrijving. Op verzoek van de minister heb ik die motie aangehouden. Sindsdien heb ik alleen informeel in Amsterdam iets over de uitvoering van die motie gehoord, maar ik zou graag van de minister zelf willen horen hoe de uitvoering ter hand is genomen.

Uitstapprogramma’s

Ik deel het uitgangspunt van de minister in zijn brief dat het ontwikkelen van landelijk en uniform vergunningenbeleid noodzakelijk is – inclusief de nuloptie – om het zogeheten waterbedeffect tegen te gaan. Want er zijn inderdaad nog altijd gemeenten die denken dat er in hun regio geen prostitutie is en dus ook geen zicht hebben op mogelijke misstanden. Maar in dat licht vind ik het moeilijk te begrijpen dat het aanbod van hulpverlening in de vorm van uitstapprogramma’s gemeentelijk beleid is. De minister schrijft over “het positieve verloop van de warme overdracht van uitstapprogramma’s” terwijl mijn fractie ook geluiden bereiken dat dit hulpaanbod bij lokale bezuinigingen kind van de rekening zijn. Is de minister bereid om een overzicht te laten maken van het aanbod voor de overdracht en het huidige aanbod? Ik overweeg ook op dit punt een motie in te dienen.

De vraag, de klant…

Mijn laatste punt betreft de verantwoordelijkheid van de klant en de keus van de minister om op dit punt de EU-richtlijn niet te implementeren. De minister had er voor kunnen kiezen om de klant strafbaar te stellen die weet of moet kunnen weten dat een prostituee slachtoffer is van uitbuiting. Onze Nationale Rapporteur Mensenhandel heeft daar ook meerdere malen om gevraagd en ook een andere, bekende strijder tegen mensenhandel, Henk Werson, is daar een voorstander van. Ook andere experts hebben mij verzekerd dat een dergelijke strafbaarstelling daadwerkelijk tot veroordelingen kan leiden en ook klanten preventief waarschuwt en hen wijst op hun verantwoordelijkheid om signalen van mensenhandel te melden. Ik beschouw het als een gemiste kans dat de minister de implementatie van de EU-richtlijn niet heeft aangegrepen om dat regelen. Ik wil nu graag het initiatief nemen omdat alsnog te regelen en ga de komende weken met experts om de tafel om te werken aan een tekst voor een initiatief op dit punt.

In een gesprek met de Roemeense Rapporteur Mensenhandel vertelde hij me hoe zij daar de strijd tegen mensenhandel opvoeren, voorlichting geven en zo proberen om het aanbod vanuit Roemenië in te dammen. Maar, zo zei hij me, wat heeft het voor zin als wij het aanbod proberen in te dammen en jullie doen niets aan de vraag. Zolang de vraagkant onaantastbaar blijft, zullen mensenhandelaren altijd wegen vinden om vrouwen aan te voeren om zo aan die vraag te voldoen.

De nieuwe WRP wordt hopelijk snel van kracht. Dat is stap in de goede richting. Maar het zal de grote vraag zijn of de nieuwe wet ook in staat is om grote stappen te zetten in de strijd tegen mensenhandel. We moeten rekening houden met het feit dat de geboekte winst nog niet voldoende zal zijn. Daarom is het van belang om de komende twee, drie jaar voluit te gebruiken om te leren van het beleid van andere landen, de aanbevelingen van Nationale Rapporteurs van verschillende andere landen. Dat helpt ons om – mocht de nieuwe wet onvoldoende slagkracht hebben in de strijd tegen het kwaad van de moderne slavernij – op basis van inzichten van andere landen dan nieuwe wegen in te kunnen slaan. Want inderdaad, ook wij kunnen leren. Van Fransen, Belgen, Ieren en misschien, heel misschien zelfs wel van Zweden.